Σχολική φοβία

Η σχολική φοβία ορίζεται σαν ένας ανεξήγητος και παράλογος φόβος του παιδιού να πάει στο σχολείο. Μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, κυρίως, όμως συμβαίνει κατά την είσοδο στο σχολείο και σε περιόδους σχολικής αλλαγής.
Τα αίτια σχολικής φοβίας ποικίλλουν. Μπορεί οι σχολικές συνθήκες να είναι δύσκολες και να προκαλούν στρες (π.χ. ένας ιδιαίτερα απαιτητικός δάσκαλος) ή μπορεί το παιδί ή ο έφηβος να παρουσιάζει νοητική υστέρηση ή μαθησιακές δυσκολίες, που δημιουργούν αρνητικά αισθήματα απέναντι στο σχολείο. Η σχολική φοβία μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα του άγχους αποχωρισμού του παιδιού από τους γονείς του ή να ακολουθεί κάποιο απρόσμενο ή τραυματικό γεγονός (π.χ. ασθένεια, θάνατος, μετακόμιση, αλλαγή σχολείου).
Ειδικότερα στους εφήβους, μπορεί η αφορμή, για να εκδηλωθεί σχολική άρνηση, να δοθεί μετά από μια δικαιολογημένη απουσία (π.χ. λόγω ασθένειας), οπότε ο έφηβος χάνει μια σειρά μαθημάτων και στη συνέχεια έχει δυσκολίες παρακολούθησης. Πρόκειται συνήθως για εφήβους, που είναι καλοί μαθητές και δεν θέλουν να χαλάσουν την εικόνα τους με μια κακή βαθμολογία.

Το προφίλ των παιδιών που εκδηλώνουν σχολική φοβία

Τα παιδιά που εκδηλώνουν σχολική φοβία ή σχολική άρνηση περιγράφονται ως υπερπροστατευμένα ή εξαρτημένα από τους γονείς τους. Ωστόσο, ειδικά στην εφηβεία, μπορεί η σχολική άρνηση να είναι ένα πρώιμο σύμπτωμα ψυχωτικής διαταραχής, ή να υποκρύπτει καταθλιπτική διαταραχή.

Σχολική φοβία και συχνότητα

Η έναρξη της σχολικής φοβίας είναι οξεία σε μικρά παιδιά, ενώ μπορεί να εγκατασταθεί προοδευτικά στα μεγαλύτερα παιδιά. Μπορεί να προηγείται μια ολοένα αυξανόμενη ένταση και ένα είδος ευερεθιστότητας και νευρικότητας.
Χαρακτηριστικό της σχολικής φοβίας είναι ότι οι εξάρσεις της συχνότητάς της συμβαίνουν σε τρεις περιόδους εξέλιξης, που δυνητικά συνιστούν τραύμα αποχωρισμού για το παιδί από τους γονείς του. Η πρώτη περίοδος στη σχολική φοβία συμπίπτει με την έναρξη της σχολικής ζωής (Α' Δημοτικού), η δεύτερη αντιστοιχεί με την έναρξη των διεργασιών της προεφηβείας, περίπου στη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο και η τρίτη προσδιορίζεται στη μέση φάση της εφηβείας (Α' Λυκείου).

Σχολική φοβία και συμπτώματα

Στη σχολική φοβία, το παιδί λέει ότι φοβάται να πάει στο σχολείο, αλλά δεν ξέρει γιατί. Συχνότερα, δίνει λογικοφανείς εξηγήσεις, όπως σωματικά ενοχλήματα, την άσχημη συμπεριφορά ενός δασκάλου απέναντί του, ότι τα άλλα παιδιά το κοροϊδεύουν κ.λπ. Ξυπνά άσχημα το πρωί, με την ιδέα ότι θα πρέπει να πάει στο σχολείο, αρνείται να φάει πρωινό γιατί νιώθει ναυτία και τάση για έμετο, είναι χλωμό και τρέμει.
Αυτές οι σκηνές επηρεάζουν όλη την οικογένεια και οι γονείς εκδηλώνουν ανησυχία, θυμό, ασκούν πίεση αλλά στο τέλος υποχωρούν μπροστά στην πλήρη άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο. Τα συμπτώματα κατά τη σχολική φοβία επιδεινώνονται όταν πλησιάζει η ώρα του σχολείου και υποχωρούν τα σαββατοκύριακα και τις αργίες ή ακόμη και μετά τη συγκατάθεση του γονιού να μείνει το παιδί στο σπίτι. Ακόμα και αν καταφέρει να πάει στο σχολείο, φαίνεται αξιολύπητο, φοβισμένο και ζητά να γυρίσει στο σπίτι.

Σχολική φοβία : Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Οφείλουμε τα τονίσουμε ότι η σχολική φοβία και η σχολική άρνηση είναι σοβαρές και επείγουσες καταστάσεις, που χρειάζονται άμεση παρέμβαση. Ο βασικός στόχος κάθε παρέμβασης είναι να επανέλθει γρήγορα το παιδί στο σχολείο. Η χρόνια παραμονή στο σπίτι οδηγούν σε μεγαλύτερη παλινδρόμηση και ο φαύλος κύκλος εξάρτησης και άγχους διαιωνίζεται. Ταυτόχρονα, όμως, δεν πρέπει το παιδί να πιεστεί να επιστρέψει στο σχολείο. Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς, για να βοηθήσουν τα παιδιά τους:

• Να δείξουν υπομονή, κατανόηση και ενδιαφέρον για την κατάσταση του παιδιού και να προσπαθήσουν να καταλάβουν τα αίτια που το παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο.
• Να βοηθήσουν και να ενθαρρύνουν το παιδί να ενταχθεί στην ομάδα της τάξης, με τη συμμετοχή και την υποστήριξη των εκπαιδευτικών.
• Να επιτρέψουν στο παιδί τη σταδιακή επιστροφή στο σχολείο (π.χ. να πηγαίνει για κάποιες ώρες, οι οποίες σταδιακά θα αυξάνονται).
• Nα απευθυνθούν σε ειδικούς ψυχικής υγείας, όταν βλέπουν ότι η δυσκολία του παιδιού παρατείνεται. Μπορεί τόσο το παιδί όσο και οι γονείς να χρειάζονται κάποιας μορφής ψυχοθεραπεία ή ακόμα και φαρμακοθεραπεία, σε σοβαρές περιπτώσεις.

Πηγή: Διεπιστημονική Ομάδα Συμβουλευτικής Τηλεφωνικής Γραμμής «Γραμμή-Σύνδεσμος»
«Η Συμβουλευτική Τηλεφωνική Γραμμή 'Γραμμή-Σύνδεσμος 801 801 1177' για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων» ξεκίνησε την λειτουργία της τον Ιούνιο 2005 με φορέα του προγράμματος την Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. (Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου) και επιστημονικό υπεύθυνο τον Αν. Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής κο Ι. Τσιάντη. Λειτουργεί υπό την εποπτεία και επιχορήγηση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Πρόκειται για την πρώτη συμβουλευτική τηλεφωνική γραμμή στην Ελλάδα, που λειτουργεί με επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Λειτουργεί σε πανελλαδική εμβέλεια και στις κλήσεις απαντούν απευθείας επαγγελματίες ψυχικής υγείας και σύμβουλοι. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές και το κόστος τους είναι μια αστική μονάδα.