Γιατί πονάνε τα παιδιά; Ποια είναι τα μυοσκελετικά προβλήματα της παιδικής ηλικίας

05/10/2009
Τα κυριότερα μυοσκελετικά προβλήματα, προδιαθεσικά ή όχι που αφορούν τα παιδιά και δεν είναι τραυματικής προέλευσης.  είναι οι πόνοι στα γόνατα (χονδροπάθειες κλπ), και τα προβλήματα σπονδυλικής στήλης που προέρχονται από κακή στάση και αυξημένα φορτία από (σχολική τσάντα κλπ.). Η κακή στάση είναι αποτέλεσμα προδιάθεσης (ιδιοπαθής σκολίωση, κύφωση), ή αποτέλεσμα κακής ιδιοδεκτικότητας από τους μηχανουποδοχείς της σπονδυλικής στήλης.
Σε ερευνα των ΤΕΦΑΑ Αθήνας σε παιδιά σχολικής ηλικίας με εξέταση των πελμάτων και ορθοπεδκών τεστ για την σπονδυλική στήλη των παιδιών, 7 στα 10 παιδιά εμφάνισαν σχετική προδιάθεση για τέτοια προβλήματα. Αυτή η έρευνα δείχνει και την ανάγκη για προγράμματα πρόληψης μυοσκελετικών παθήσεων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Τα προβλήματα αυτά αφορούν έτσι κι αλλιώς 8 στους 10 ενήλικους έλληνες και είναι ο δεύτερος λόγος που επισκέπτεται κάποιος τα εξωτερκά ιατρεία ενός νοσοκομείου μετά την κοινή γρίπη.
Στους  γονείς πέφτει το βάρος αναγνώρισης των πρώιμων συμπτωμάτων και του ελέγχου των πελμάτων (πλατυποδία, κοιλοποδία κπ), των γονάτων (βλαισο- ραιβο γόνατο) και της σωστής στάσης της σπονδυλικής στήλης. Λόγω του αυξημένου φορτίου της σχολικής τσάντας επιβάλλεται η αγορά ειδικής ορθοπεδικής τσάντας για τις σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες του παιδιού.  Με την ανακάλυψη των πρωίμων συμπτωμάτων για λόγους πρόληψης και μόνο τα παιδιά θα πρέπει να παραπέμπονται σε ειδικό γιατρό (παιδίατρο ή παιδορθοπεδικό), ή ειδικό φυσικοθεραπευτή. Ο ρόλος της πρόληψης  στην παιδική ηλικία , η σωστή στάση η ήπια άσκηση (αθλητικές δραστηριότητες, παιχνίδια, κολύμβηση κλπ), διασφαλίζουν ότι το παιδί θα εξελιχθεί σε έναν υγιή ενήλικα.
Ειδικά η εξέταση με στατική πελματογραφία που δείχνει πως το παιδί φορτίζει τη σπονδυλική στήλη σε σχέση με τα πόδια στις ηλικίες 6 με 13 ετών και με βάση τη θεωρία της κινηματικής αλυσίδας η εφαρμογή ορθοτικών πελμάτων όπου χρειάζεται βοηθά πάρα πολύ στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων.
Κακαβάς Γιώργος

Ψείρες στα παιδιά

Με το άνοιγμα των σχολείων τα κρούσματα  φθειρίασης παρουσιάζουν έξαρση καθώς οι ψείρες (ή φθείρες της κεφαλής όπως αποκαλούνται επιστημονικά) μεταδίδονται πολύ εύκολα μεταξύ των παιδιών. Ωστόσο  οι επιστήμονες παραμένουν καθησυχαστικοί  μπροστά σε αυτό το εποχικό φαινόμενο, αφού πρόσφατη ελληνική επιδημιολογική μελέτη φανερώνει ότι  το 70% των μαθητών δημοτικού θα κολλήσουν  έστω και μια φορά στη ζωή τους ψείρες από τους συμμαθητές τους. Αν και η επικρατούσα άποψη είναι πως οι ψείρες προτιμούν τα άλουστα μαλλιά η πραγματικότητα είναι τελείως  διαφορετική  αφού η φθειρίαση δεν έχει καμία  σχέση με την τήρηση των κανόνων ατομικής υγιεινής και συνεπώς προσβάλλει εξίσου καθαρά ή βρώμικα παιδικά κεφαλάκια. Αποδεικνύεται  δε εξίσου κολλητική με το κρυολόγημα στο  «κλειστό» μικρο-περιβάλλον της σχολικής τάξης, αφού οι ψείρες μεταδίδονται κατά τη στενή επαφή στη οποία έρχονται οι μικροί μαθητές όταν παίζουν.

Πως μεταδίδονται οι ψείρες στα παιδιά

Όπως εξηγεί η Πηνελόπη Τυμπανίδου,  δερματολόγος-αφροδισιολόγος και Διδάκτωρ  του Πανεπιστημίου του Λονδίνου οι ψείρες  είναι παράσιτα που ζουν μόνο στο ανθρώπινο δέρμα και συγκεκριμένα στην επιδερμίδα της κεφαλής, τρεφόμενα με αίμα. Αποτελούν, δε, χωριστή κατηγορία από τις ψείρες του σώματος ή  των γενετικών οργάνων και  επειδή δεν πετούν, μπορούν να μεταπηδήσουν από  κεφάλι σε κεφάλι μόνο με άμεση επαφή.  Η μετάδοσή τους διευκολύνεται με την ανταλλαγή «μολυσμένων» κασκέτων,  σκούφων ή αντικειμένων που έρχονται σε άμεση επαφή με τα μαλλιά, όπως βούρτσες, χτένες, τσιμπιδάκια, λαστιχάκια, στέκες και κορδέλες.

Πρόβλημα με ψείρες μέσα στην τάξη

Αν παρουσιαστεί ένα κρούσμα φθειρίασης στην τάξη, επιβάλλεται να ενημερωθεί άμεσα ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων ώστε να υποβληθεί σε έλεγχο όλη η σχολική κοινότητα. Κι αυτό γιατί αν το πρόβλημα  δεν αντιμετωπιστεί στην ρίζα του και αν δεν εξολοθρευτεί πλήρως ο πληθυσμός των παρασίτων που ενδημούν στα παιδικά κεφαλάκια αυξάνονται οι πιθανότητες υποτροπής και διαιώνισής του.

Ποια συμπτώματα δίνουν οι ψείρες

Αν και ο κνησμός είναι το κλασικό  σύμπτωμα της φθειρίασης-που προκαλείται καθώς οι ψείρες απομυζούν με την προβοσκίδα τους αίμα από την επιδερμίδα του κεφαλιού-οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ενόχληση  δεν εκδηλώνεται πάντοτε σε όλα τα παιδιά. Πιο ευάλωτα στις ψείρες είναι όσα υποφέρουν από άσθμα, έκζεμα ή αλλεργική ρινίτιδα, καθώς αυτά έχουν ατοπικό υπόβαθρο και συνεπώς εκδηλώνουν πιο εύκολα πάσης φύσεως δερματίτιδες.  Επειδή ο κνησμός μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια, προειδοποιητικά καμπανάκια κινδύνου που πρέπει να υποψιάσουν άμεσα τους γονείς για την ύπαρξη φθειρίασης είναι αφενός η έντονη φαγούρα, που μάλιστα φτάνει στο σημείο  να διαταράξει τον ύπνο του παιδιού και αφετέρου  το τόσο επίμονο ξύσιμο, ώστε να υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης εκδορών  και επιμολύνσεων στην επιδερμίδα του κεφαλιού. Σε μερικά παιδιά το ξύσιμο προκαλεί εκτεταμένο ερεθισμό του δέρματος, που συνοδεύεται από ερυθρότητα (κοκκίνισμα), εκκρίσεις και λεπίδωση (εμφάνιση λειχήνων που μοιάζουν με λέπια).

Πως αναπαράγονται οι ψείρες

Η ψείρα έχει περίπου το μέγεθος ενός κεφαλιού βελόνας και μετά την μετάδοσή της απαιτείται  χρονικό διάστημα 7-10 ημερών,  ώστε να εγκαθιδρυθεί  στο κεφάλι και  να γεννήσει μερικές εκατοντάδες αυγά που  παραμένουν κολλημένα στην τρίχα μέχρι να εκκολαφθούν. Οι νύμφες μεγαλώνουν  τρεφόμενες με ανθρώπινο  αίμα, ενηλικιώνονται και πεθαίνουν μετά από 48 ώρες. Προτού όμως αποβιώσουν έχουν προλάβει να γεννήσουν  και να τοποθετήσουν τα αυγά τους στο τριχωτό του κεφαλιού, με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται το πρόβλημα. Μακριά από το ανθρώπινο σώμα οι ψείρες δεν μπορούν να ζήσουν πάνω από μερικά λεπτά και επειδή παρασιτούν μόνο το ανθρώπινο δέρμα δεν υπάρχει κίνδυνος μετάδοσής τους  από κατοικίδια ή άλλα ζώα.

Διάγνωση  προσβολής από ψείρες

Αν αναφερθεί κρούσμα φθειρίασης στο σχολείο, όλοι οι γονείς πρέπει να ελέγξουν τα παιδιά τους για ψείρες, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ώστε να αποτραπεί η υποτροπή του προβλήματος. Στο ιατρείο, η διάγνωση για τις ψείρες γίνεται με την βοήθεια ειδικής λάμπας φθορισμού, με την οποία χρωματίζονται  τα δερματόφυτα (μήκυτες) και τα παράσιτα (ψείρες) που ζουν στην επιδερμίδα του κεφαλιού. «Ωστόσο, ανάλογη διάγνωση μπορεί να γίνει  στο σπίτι με το τεστ της χτένας» επισημαίνει η δερματολόγος-αφροδισιολόγος Πηνελόπη Τυμπανίδου. Σύμφωνα με αυτό οι γονείς χτενίζουν το παιδί με μια ψιλή χτένα σαν κι αυτή που εσωκλείεται στην συσκευασία των αντιφθειρικών σκευασμάτων. Αν υπάρχουν αυγά ή ψείρες, κολλούν στην χτένα και γίνονται ορατά με το μάτι.

Προληπτική θεραπεία για τις ψείρες

Ακόμα και αν το παιδί  δεν παρουσιάσει κνησμό καλό είναι να λάβει προληπτική αγωγή, εφόσον έχει παρουσιαστεί  έστω κι ένα κρούσμα με ψείρες στην τάξη του. Η προληπτική αγωγή  συνίσταται  στο χτένισμα των μαλλιών του μετά το λούσιμο με την ψιλή χτένα, ραντισμένη με οινόπνευμα. «Το οινόπνευμα σκοτώνει τις ψείρες και για καλύτερο αποτέλεσμα η χτένα πρέπει να ραντίζεται εκ νέου κάθε φορά που περνάμε άλλη τούφα μαλλιών. Οι ψείρες σκάνε όταν βρέχονται με οινόπνευμα, αλλά αποφεύγουμε να ραντίσουμε απευθείας  το οινόπνευμα  στο παιδικό κεφάλι γιατί μπορεί να προκληθεί ερεθισμός» εξηγεί  η κα. Τυμπανίδου. Παράλληλα, η ειδικός συνιστά  να ξεβγαλθούν προληπτικά τα μαλλιά του παιδιού με νερό το οποίο περιέχει ένα φλυτζάνι ξύδι.  Το ξύδι  αλλάζει  το pH  της επιδερμίδας του κεφαλιού  και έτσι δεν μπορούν να αναπτυχθούν οι ψείρες.

Τοπική  θεραπεία για τις ψείρες

Αν παρουσιαστεί  κνησμός, οπότε το παιδί έχει προσβληθεί  από ψείρες  τότε  το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με  αντιφθειρική αγωγή. «Τα διαθέσιμα σκευάσματα  που καταπολεμούν τις ψείρες  είναι τοπικής χρήσης και   περιλαμβάνουν σαμπουάν, λοσιόν και κρέμες μαλλιών που χρησιμοποιούνται  σύμφωνα με τις αναγραφόμενες οδηγίες» επισημαίνει η κα. Τυμπανίδου. Η  τοπική θεραπεία για τις ψείρες διαρκεί 8-10 ημέρες και τα αποτελέσματα  διαπιστώνονται με το τεστ της  ψιλής χτένας, η οποία πρέπει να παραμείνει απολύτως καθαρή για δύο συνεχόμενες ημέρες.

Αλλεργίες και άσθμα στο σχολείο

Ο σχολικός χώρος, από την προσχολική ηλικία μέχρι την τριτοβάθμια Εκπαίδευση, έχει παρατηρηθεί ότι, ενδεχομένως, συνδυάζεται με την εκδήλωση ποικίλων αλλεργικής μορφής αντιδράσεων σε ευαισθητοποιημένα άτομα. Η σημασία των αλλεργικών παθήσεων ή καταστάσεων (αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα, ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα, τροφική αλλεργία) φαίνεται από την επιδημική έξαρση στη συχνότητά τους κατά τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια. Οι αριθμοί είναι, πολλές φορές, πιο πειστικοί για την ανάδειξη κάποιου προβλήματος. Έτσι, αλλεργική ρινίτιδα ή άσθμα έχει περίπου το 20% των παιδιών της σχολικής ηλικίας. Η ατοπική δερματίτιδα/έκζεμα παρουσιάζεται, εκτός από τη βρεφική ηλικία, και στην παιδική σχολική ηλικία. Η αλλεργία της σχολικής ηλικίας έχει και τις επιπτώσεις της, τόσο με τον επείγοντα χαρακτήρα (αναφυλαξία, ασθματική κρίση) όσο και με τη χρονιότητα των αλλεργικών παθήσεων και των σχολικών τους συνεπειών (απουσίες, μειωμένη απόδοση, περιορισμός αθλητικών δραστηριοτήτων, ψυχολογική επιβάρυνση, κ.ά).
«Θάλασσα, χινοπωριάτικη γλύκα, φωτολουσμένα νησιά, διάφανο πέπλο από ψιλή βροχούλα που έντυνε την αθάνατη γύμνια της Ελλάδας», έτσι περιγράφει ο Καζαντζάκης, στον «Βίο και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», το φθινόπωρο. Το ξεκίνημα, όμως, του φθινοπώρου, ο Σεπτέμβρης ή Τρυγητής, εκτός από τα πρωτοβρόχια που φέρνει («διάφανο πέπλο από ψιλή βροχούλα»), φέρνει διδάσκοντες και διδασκομένους στο σχολείο.
Και τα τρία αυτά στοιχεία που εμπεριέχονται στο μήνα Σεπτέμβριο συσχετίζονται με αλλεργικές εκδηλώσεις. Πρώτον, στα αμπέλια, κατά τον τρυγητό, και μετά στα πατητήρια, τα σταφύλια έλκουν τα υμενόπτερα (μέλισσες και σφήκες). Επομένως, είναι αυξημένη η πιθανότητα για τσιμπήματα από υμενόπτερα. Τσιμπήματα από τα έντομα αυτά, αν συμβούν, μπορεί να προκαλέσουν από τις πιο ήπιες, τοπικές, αντιδράσεις (συνήθως), μέχρι τις γενικευμένες, και την αναφυλαξία, σε άτομα με ειδική ευαισθησία.

Αλλεργίες και πρωτοβρόχια

Τα πρωτοβρόχια δεν αποκλείεται να συντελούν στην εμφάνιση αλλεργικών αντιδράσεων σε άτομα με ευαισθησία στους μύκητες, λόγω της σχετικά αυξημένης υγρασίας, που αποτελεί πολύ σημαντικό στοιχείο για την ανάπτυξή τους.
Ο σχολικός, τέλος, χώρος, από την προσχολική ηλικία μέχρι την τριτοβάθμια Εκπαίδευση, έχει παρατηρηθεί ότι, ενδεχομένως, συνδυάζεται με την εκδήλωση ποικίλων αλλεργικής μορφής αντιδράσεων σε ευαισθητοποιημένα άτομα. Άρα, διάφορα θεραπευτικά και, κυρίως, προληπτικά μέτρα πρέπει να ληφθούν για τις τυχόν επιπτώσεις που το «αλλεργικό τρίπτυχο» του Σεπτέμβρη (πρωτοβρόχια, υμενόπτερα, σχολείο) ίσως επιφέρει σε ορισμένα άτομα με αλλεργίες. Επιπλέον, να σημειωθεί ότι στοιχεία από το «αλλεργικό τρίπτυχο» δεν αποκλείεται να συνυπάρξουν. Συνεπώς, είναι δυνατόν να δράσουν «συνεργικά», όπως γίνεται σαφές σε δύο παραδείγματα, που αναφέρονται παρακάτω.
Αν και έχουν, μεγάλη μάλιστα, σημασία και οι τρεις αλλεργικές πτυχές που έχει ο μήνας Σεπτέμβριος, και η καθεμιά τους αποτελεί αυτοτελή οντότητα από τη σκοπιά του αλλεργιολόγου, (τσιμπήματα από έντομα, μύκητες), το κείμενο αυτό εστιάζεται μόνο στις αλλεργίες που συνδέονται με τον «εκπαιδευτικό» Σεπτέμβρη. Επιπλέον, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο αλλεργικό παιδί που πάει στο σχολείο.

Οι αλλεργίες στο σχολείο

Η σημασία των αλλεργικών παθήσεων ή καταστάσεων (αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα, ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα, τροφική αλλεργία) φαίνεται από την επιδημική έξαρση στη συχνότητά τους κατά τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια. Οι αριθμοί είναι, πολλές φορές, πιο πειστικοί για την ανάδειξη κάποιου προβλήματος. Έτσι, αλλεργική ρινίτιδα ή άσθμα έχει περίπου το 20% των παιδιών της σχολικής ηλικίας, ποσοστό δηλ. περίπου ανάλογο με αυτό του γενικού πληθυσμού. Μέσα στο 9μηνο της σχολικής χρονιάς, περίπου 10% των παιδιών θα παρουσιάσουν ασθματικό παροξυσμό. Η ατοπική δερματίτιδα/έκζεμα παρουσιάζεται, εκτός από τη βρεφική ηλικία, και στην παιδική σχολική ηλικία, επίσης, και εξαφανίζεται με την πάροδο του χρόνου. Σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας, προσβάλλει περίπου το 10% του παιδιατρικού πληθυσμού έως 10 ετών. Η τροφική αλλεργία ανέρχεται περίπου στο 6% κατά την προσχολική ηλικία (με μεγάλη σημασία, προφανώς, για τους προσχολικούς παιδικούς σταθμούς και τα νηπιαγωγεία), ενώ μειώνεται στο 3 με 1% κατά τη σχολική ηλικία.
Τέλος, 4 στα 1.000 παιδιά σχολικής ηλικίας έχουν ευαισθητοποιηθεί στα υμενόπτερα, που σημαίνει, με άλλα λόγια, περίπου ένα παιδί σε ένα μεγάλο σχολείο των 200-300 μαθητών. Πέρα, όμως, από τους αριθμούς και τη σημασία τους, η αλλεργία της σχολικής ηλικίας έχει και τις επιπτώσεις της. Επιπτώσεις, τόσο με τον επείγοντα χαρακτήρα (αναφυλαξία, ασθματική κρίση) όσο και με τη χρονιότητα των αλλεργικών παθήσεων και των σχολικών τους συνεπειών (απουσίες, μειωμένη απόδοση, περιορισμός αθλητικών δραστηριοτήτων, ψυχολογική επιβάρυνση κ.ά.).

Ακάρεα και μύκητες από «κλεισούρα»

Οι πολλές ώρες στην τάξη και η διάρκεια του σχολικού έτους κάνουν το σχολείο «δεύτερο σπίτι». Ενδο-οικιακά αεροαλλεργιογόνα βρίσκονται και στην αίθουσα διδασκαλίας. Η κατασκευή των σχολικών κτιρίων, ειδικά των καινούριων, φαίνεται πως συντελεί στην ευαισθητοποίηση των μαθητών, κυρίως, και, περαιτέρω, στην εμφάνιση αλλεργικών συμπτωμάτων. Γενικά, τα παράθυρα που συχνά είναι κλειστά, ή ακόμα λόγω κατασκευής δεν ανοίγουν, οι μοκέτες ή τα χαλιά και, βασικά, τον χειμώνα η θέρμανση είναι παράγοντες για να ευδοκιμήσουν τα ακάρεα.
Έτσι, τον Σεπτέμβριο οι αίθουσες διδασκαλίας, αλλά και τα γραφεία των διδασκόντων, καθώς για πολύ καιρό έχουν παραμείνει κλειστά, περιέχουν, σε κατά πολύ μεγαλύτερους αριθμούς, ακάρεα και άλλα ενδο-οικιακά εισπνεόμενα αντιγόνα. Όπως είναι εύλογο, αλλεργικά άτομα, ευαισθητοποιημένα προς τα ακάρεα π.χ., μπορεί να παρουσιάσουν συμπτώματα. Κατ' αυτόν τον τρόπο εξηγείται, πιθανότατα, η εμφάνιση των λεγόμενων «επιδημιών κρυολογήματος», χωρίς πυρετό, μόλις ανοίγουν τα σχολεία. Στην ουσία δηλαδή πρόκειται για φαινόμενα αλλεργίας: συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας ή/και άσθματος, όπως, λ.χ., πολλαπλά φτερνίσματα, ρινική καταρροή, μπουκωμένη μύτη, βήχας κ.ά.
Μύκητες, αν και σπανίως, είναι ενδεχόμενο να υπάρχουν στην τάξη, αν υπάρχει υγρασία (σε αυξημένα επίπεδα) ή διατηρούνται φυτά. Μύκητες, βέβαια, αναπτύσσονται και σε κλειστούς, μη καλώς αεριζόμενους χώρους. Αυτό, ίσως, ισχύει και για τα σχολεία, όταν ανοίγουν, ύστερα από πολύ καιρό που έχουν παραμείνει κλειστά, χωρίς να αερίζονται. Αλλά και τα πρωτοβρόχια δεν αποκλείεται να επιβαρύνουν το αλλεργικό φορτίο του σχολείου. Οι μύκητες του περιβάλλοντος (εξωτερικοί χώροι) αυξάνουν το φθινόπωρο (ειδικά με την υγρασία, πεσμένα νωπά φύλλα κ.τ.λ.). Με τον αέρα, όμως, εισέρχονται μέσα στα δωμάτια. Αν, μάλιστα, ο αερισμός δεν είναι καλός, όπως π.χ. στις κατασκευές με παράθυρα που δεν ανοίγουν, και αυτό είναι συχνό με τις νέου τύπου οικοδομές, είναι επόμενο να αυξάνουν οι μύκητες μέσα στο κτίριο, μετά τη βροχή. Η σημασία των μυκήτων έγκειται κυρίως στο άσθμα, όπου σε ευαισθητοποιημένα άτομα οι κρίσεις άσθματος είναι βαρύτερες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, αναφέρονται συμπτώματα μόνον όταν το παιδί είναι στο σχολείο και κάθεται στο θρανίο με συγκεκριμένο άλλο παιδί. Τα συμπτώματα εξαφανίζονται, ως διά μαγείας στο σπίτι, τα Σαββατοκύριακα, και για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά τις διάφορες περιόδους των σχολικών διακοπών. Σε τέτοια περιστατικά εγείρεται υποψία πιθανής αλλεργίας στη γάτα ή και σε άλλα κατοικίδια ζώα. Ο πάσχων προφανώς είναι αλλεργικό άτομο, ενώ ο «διπλανός του» μεταφέρει (στα ενδύματά του, π.χ.), το αντιγόνο της γάτας ή του σκύλου του.
Επιπλέον, οι τάπητες, και περισσότερο η μοκέτα (επειδή είναι δύσκολο να απομακρυνθεί, για να καθαριστεί), «ελλιμενίζουν», όχι μόνο τα ακάρεα, αλλά και τα αντιγόνα από τα διάφορα οικιακά ζώα. Της γάτας το αντιγόνο παραμένει στους τοίχους για 4- 5 μήνες μετά τον καθαρισμό του χώρου, απομάκρυνση χαλιών κ.τ.λ. Είναι περιττό, συνεπώς, να τονιστεί ότι απαγορεύεται η είσοδος κατοικιδίων ή άλλων ζώων, στο σχολείο, ακόμα και για λόγους ...εποπτικής διδασκαλίας, όταν υπάρχει στο σχολικό κτίριο έστω και ένα άτομο (είτε στο θρανίο είτε στην έδρα) με αλλεργία προς τα ζώα.

Αλλεργία σε χημικές ουσίες, κιμωλίες, μαρκαδόρους

Εκτός από τα εισπνεόμενα αντιγόνα, αναπνευστικά συμπτώματα στο σχολείο μπορεί να προέλθουν από διάφορες χημικές ουσίες, όταν εισπνέονται. Για παράδειγμα, οι έντονες οσμές από τα απορρυπαντικά ή τα εντομοκτόνα ή κατά το μάθημα της Χημείας προκαλούν σε διάφορα άτομα ξηρό, ερεθιστικό βήχα ή, ακόμα, και ασθματικό παροξυσμό. Τέλος, τόσο η κιμωλία όσο και οι μαρκαδόροι έχουν ενοχοποιηθεί για την έξαρση αλλεργικού τύπου συμπτωμάτων από το ανώτερο αναπνευστικό και για παροξυσμούς άσθματος.

Αλλεργίες, άσθμα και τσιγάρο

Όλα τα προηγούμενα έχουν σχέση με την παραμονή στην αίθουσα διδασκαλίας. Βγαίνοντας, όμως, για διάλειμμα παραμονεύει ένας χρόνιος εχθρός: το τσιγάρο! Εκτός των όσων άλλων προκαλεί, το κάπνισμα επιδεινώνει, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία, και το άσθμα. Ειδικά, αυτό αναφέρεται για τις εφηβικής ηλικίας μαθήτριες, οι οποίες καπνίζουν περισσότερο από τα αγόρια. Γενικά, η εφηβεία, με την πειραματική διάθεση που τη διέπει, ωθεί πολλά παιδιά στο να δοκιμάσουν το τσιγάρο. Η εποικοδομητική επαγρύπνηση, με τη σωστή ενημέρωση στο σχολείο, σε συνδυασμό με τη διαρκή υπενθύμιση, θα αποτρέψει τελικά τον εθισμό που προκαλεί το κάπνισμα και, επομένως, τις μελλοντικές, βλαπτικές για την υγεία, συνέπειες του τσιγάρου.

Αλλεργική ρινίτιδα - άσθμα - ατοπική δερματίτιδα

Η συνύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας-άσθματος (ενιαία, νόσος κατά τις τελευταίες απόψεις) είναι πολύ συχνή. Υπάρχουν, όμως, και παιδιά που πάσχουν από τη λεγόμενη αλλεργική τριάδα: αλλεργική ρινίτιδα - άσθμα - ατοπική δερματίτιδα. Είναι, επίσης, γνωστό ότι η δερματική αλλεργία (έκζεμα) προηγείται χρονικά της αναπνευστικής αλλεργίας, και αυτό ονομάζεται «αλλεργικός καλπασμός». Ακόμα και, σύμφωνα με πολύ πρόσφατα πειραματικά δεδομένα, η έκθεση στα αεροαλλεργιογόνα (που είναι η αιτία της αναπνευστικής αλλεργίας) μπορεί να προκαλέσει, αρχικά, έκζεμα και, με την πάροδο του χρόνου, αλλεργικά φαινόμενα από τη μύτη.
Η ατοπική (αλλεργική) δερματίτιδα ή έκζεμα χαρακτηρίζεται από τον εξαιρετικά έντονο και βασανιστικό κνησμό (φαγούρα). Πολλές φορές, μάλιστα, διαπιστώνονται τα αποτελέσματα της φαγούρας, δηλ.. οι δρυφάδες από το ξύσιμο του δέρματος, και όχι τόσο τα στοιχεία της ίδιας της νόσου! Στην ατοπική δερματίτιδα, χαρακτηριστικά, οι πάσχοντες παραπονιούνται για κνησμό πολύ πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος. Η ξηροδερμία είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό που έχει η ατοπική δερματίτιδα.

Ατοπική δερματίτιδα και σχολική απόδοση

Η σημασία της αλλεργικής δερματίτιδας για τη σχολική απόδοση είναι ίσως, τεράστια, με τη χρονιότητα και τις υποτροπές της. Ο έντονος κνησμός είναι αναπόσπαστος με τον εκνευρισμό, με επακόλουθο τη δυσκολία στη συγκέντρωση και τη μελέτη και φυσικά τη μειωμένη σχολική απόδοση. Επιπλέον, όπως κάθε χρόνιο νόσημα, έτσι και το έκζεμα συνοδεύεται από ψυχική επιβάρυνση (stress).
Στην εφηβεία, μάλιστα, ειδικά όταν το εξάνθημα είναι εκτεταμένο, συνδυάζεται με την αλλοιωμένη εικόνα σώματος, με αποτέλεσμα την περαιτέρω ψυχική επιβάρυνση. Εκτός από όλα τα άλλα, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, διότι ο ψυχισμός επιδεινώνει το έκζεμα. Η δουλειά των δασκάλων δεν είναι μόνον η ψυχολογική υποστήριξη του παιδιού, αλλά και η παρατηρητικότητα σχετικά με τους παράγοντες που πιθανώς συμμετέχουν στην εμφάνιση των εξάρσεων του εκζέματος, όπως είναι, λ.χ., τα ακάρεα ή τα τροφικά αλλεργιογόνα κ.ά.

Τροφική αλλεργία

Η τροφική αλλεργία εκδηλώνεται συχνά με κνιδωτικό εξάνθημα («καντήλες ή πετάλες» με έντονη φαγούρα). Ενίοτε, όμως, μπορεί να προκαλέσει πολύ σοβαρές αντιδράσεις. Επείγουσες καταστάσεις, όπως, π.χ., η λαρυγγική απόφραξη (από αγγειονευρωτικό οίδημα) ή, ακόμα, αναφυλακτική αντίδραση, πολλές φορές οφείλονται σε τροφική αλλεργία. Για τις πολύ μικρές ηλικίες (προσχολικοί παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγείο), τα κύρια αίτια είναι το γάλα και το αβγό, ενώ κατά τη σχολική ηλικία, οι ξηροί καρποί και τα θαλασσινά.

Αλλεργία στους ξηρούς καρπούς

Η αλλεργία στους ξηρούς καρπούς έχει, κατά καιρούς, αναφερθεί και αλλού. Κρίνεται, όμως, σκόπιμο να γίνει εδώ ειδική αναφορά για τους παρακάτω λόγους. Πρώτον, το πρόβλημα της αλλεργίας στους ξηρούς καρπούς και συχνό είναι (παιδιά και ενήλικοι) και σοβαρές διαστάσεις μπορεί, αρκετά συχνά, να λάβει (αναφυλαξία). Δεύτερον, είναι πολλές οι παγίδες που κρύβουν τους ξηρούς καρπούς. Τρίτον, είναι συχνές οι ...επισκέψεις των παιδιών στο κυλικείο του σχολείου, όπου και οι «παγίδες με τους ξηρούς καρπούς»! Η αλλεργία, επομένως, στους ξηρούς καρπούς απαιτεί ιδιαίτερη επαγρύπνηση επειδή, πολύ συχνά, υπάρχουν ξηροί καρποί κρυμμένοι σε σοκολάτες, μπισκότα ή άλλα γλυκίσματα.

Προσοχή στις ετικέτες των τροφίμων

Σχολαστική ανάγνωση της ετικέτας επιβάλλεται για όποιο προϊόν προορίζεται για βρώση. Στα συστατικά των διαφόρων τροφίμων πολύ συχνά περιέχονται (εκτός από τα πιθανά αλλεργιογόνα) συντηρητικά και διάφορες χρωστικές. Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε όλο και συχνότερα αλλεργικής μορφής αντιδράσεις, οι οποίες οφείλονται είτε στα συντηρητικά είτε σε χρωστικές ουσίες.

Πρόληψη επεισοδίων τροφικής αλλεργίας

Πολύ μεγάλη σημασία για την πρόληψη συμβαμάτων τροφικής αλλεργίας, όπως είναι ευνόητο, λόγω παιδικής ηλικίας, έχει η ψυχολογία. Και εδώ ο ρόλος των δασκάλων είναι πάρα πολύ σημαντικός: καλούνται να διδάξουν τον «σεβασμό προς τη μειονότητα», έτσι ώστε να μη θίγεται η προσωπικότητα του αλλεργικού παιδιού. Δεν επιτρέπεται ...να επιτρέπονται τα φιστίκια, επί παραδείγματι, σε όλη την τάξη και, παράλληλα, να εφαρμόζεται στέρηση στο ένα ή δύο μόνον αλλεργικά παιδιά. Αλλά, και η στέρηση ακόμα σε αυτές τις καταστάσεις δεν προστατεύει απόλυτα. Πράγματι, αν και σπάνια, έχουν αναφερθεί αντιδράσεις από εισπνοή και μόνον (χωρίς επαφή καν με το στόμα!) του αντιγόνου από τα φιστίκια που τρώει ο διπλανός!

Τροφική αλλεργία από ...φιλί

Η αντίδραση στη στέρηση είναι, αρκετές φορές, η ανθρώπινη αντίδραση, η δοκιμή στα κρυφά, με απρόβλεπτες, καμιά φορά, συνέπειες. Αλλά και αλλεργικές αντιδράσεις τροφικής αιτιολογίας έχουν (σπανιότατα) συμβεί με τη μεταφορά του αντιγόνου μέσω φιλήματος! Όπως συμβαίνει, συνήθως, με τα λοιμώδη νοσήματα στα νηπιαγωγεία και τους παιδικούς σταθμούς. Η τροφική αλλεργία, δεν υπάρχει αμφιβολία, είναι σοβαρό πρόβλημα. Μάλιστα, όσο μικρότερη η ηλικία τόσο μεγαλύτερο το πρόβλημα. Αυτό, όχι μόνον αριθμητικά (όπως έχει ήδη σημειωθεί, από 6% στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, υποδιπλασιάζεται στα σχολικά χρόνια, και σε μεγαλύτερα παιδιά υποεξαπλασιάζεται), αλλά και όσον αφορά τις πιθανότητες και τη σοβαρότητα των αντιδράσεων.
Το πρόβλημα, λοιπόν, της τροφικής αλλεργίας χρειάζεται χειρισμούς με μεγάλη και ιδιαίτερη προσοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά τις όποιες προφυλάξεις, το ποσοστό πιθανοτήτων τυχαίας έκθεσης υπολογίζεται στο 50%. Και, το χειρότερο απ' όλα, τα 2/3 των θανατηφόρων αναφυλακτικών αντιδράσεων, λόγω τροφικής αλλεργίας, συμβαίνουν στο σχολείο! Για όλα αυτά (όπως επίσης και για τις αλλεργίες σε φάρμακα) προϋποτίθεται η σωστή επικοινωνία - συνεργασία μεταξύ γονέων - γιατρών - δασκάλων, για την όσο το δυνατόν καλύτερη προσέγγιση του παιδιού με τροφική αλλεργία και, κυρίως, την πρόληψή της.

Φαρμακευτική αλλεργία

Τα φάρμακα προκαλούν, επίσης, αλλεργικές αντιδράσεις. Τα πιο συχνά αίτια είναι τα αντιβιοτικά παράγωγα της πενικιλίνης και τα παυσίπονα - αντιφλεγμονώδη - αντιπυρετικά. Οι εκδηλώσεις της φαρμακευτικής αλλεργίας κυμαίνονται από απλά εξανθήματα, κνίδωση, αγγειονευρωτικό οίδημα, μέχρι την αναφυλαξία. Προσοχή χρειάζεται όταν αναφέρεται ιστορικό και απλής ακόμα αντίδρασης σε κάποιο φάρμακο, επειδή σε επομένη έκθεση δεν αποκλείεται η φαρμακευτική αντίδραση να είναι εκτεταμένη και με σοβαρές επιπτώσεις. Επομένως, η φαρμακευτική αλλεργία, αν είναι γνωστή, πρέπει να κοινοποιείται στο υπεύθυνο προσωπικό του σχολείου και, ειδικά, του οικοτροφείου. Μόνο κατ' αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να εφαρμοστεί η πρόληψη, δηλαδή η αποφυγή. Έτσι, άλλο φάρμακο, εναλλακτικά, θα δοθεί σε περίπτωση που ο θεράπων ιατρός κρίνει απαραίτητη τη χορήγηση φαρμακοθεραπείας.

Άσθμα στο σχολείο

Το άσθμα της σχολικής ηλικίας είναι πιο συχνά (>50%) αλλεργικό. Άλλα αίτια είναι οι αναπνευστικές λοιμώξεις (μεταλοιμώδες άσθμα, κατά την προσχολική ηλικία, κυρίως) και το άσθμα με τη σωματική άσκηση. Το τελευταίο είναι πιο έκδηλο στην εφηβεία, επειδή τότε η αθλητική δραστηριότητα είναι περισσότερη. Σε αντίθεση με το αλλεργικό άσθμα, οι κρίσεις μεταλοιμώδους άσθματος συνήθως υποχωρούν καθώς μεγαλώνει το παιδί. Η σωματική άσκηση σε μερικά άτομα συνδέεται με δύσπνοια από άσθμα, πιο σπάνια συνοδεύεται από κνίδωση ή αναφυλαξία.
Η δύσπνοια, σε συνδυασμό με αθλητικές δραστηριότητες, αρκετές φορές οφείλεται στην έκλυση βρογχόσπασμου από τη σωματική δραστηριότητα και μόνο, δηλαδή την άσκηση αυτή καθεαυτήν («ασκησιογενής βρογχόσπασμος», exercise-induced asthma). Κατάλληλη προετοιμασία (προθέρμανση), εισπνοή από τη μύτη κατά την άσκηση, ή/και λήψη του ενδεδειγμένου φαρμάκου (είτε σε χρόνια βάση είτε σε εισπνοές πριν από την άσκηση) μπορεί να αποτρέψει τον βρογχόσπασμο.
Άλλοτε, πάλι, η αλλαγή σε «μη ασθματογόνο άθλημα» προσφέρει, όχι μόνο την ανακούφιση, αλλά και τη χαρά που παρέχει η άθληση. Το καλύτερο παράδειγμα στην προκειμένη περίπτωση είναι, ίσως, η κολύμβηση. Και, πραγματικά, πόσα χρυσά μετάλλια έχουν πάρει σε Ολυμπιακούς Αγώνες ασθματικοί κολυμβητές! Το ίδιο το άσθμα, όταν δεν έχει ρυθμιστεί, είναι δυνατό να επιφέρει παροξυσμό με την άθληση, από τις αυξημένες ανάγκες σε οξυγόνο. Πολλές φορές, μάλιστα, αυτού του τύπου δύσπνοια έχει οδηγήσει, τελικά, στη διάγνωση του χρονίου βρογχικού άσθματος.

Βρογχόσπασμος από άσκηση

Ο βρογχόσπασμος από άσκηση έχει συσχετισθεί πρόσφατα και με εποχική αλλεργική ρινίτιδα, αλλά και χρόνια ρινίτιδα, καθώς επίσης και με παραρρινοκολπίτιδα (ιγμορίτιδα), που κι αυτή, με τη σειρά της, δεν αποκλείεται να αποτελεί επιπλοκή αλλεργικής ρινίτιδας. Να σημειωθεί ακόμα ότι οι καιρικές συνθήκες είναι πιθανόν να ευοδώσουν την εμφάνιση βρογχόσπασμου από σωματική άσκηση. Έτσι, πολύ συχνά συμβαίνει ασθματική κρίση κατά την άθληση, όταν ο αέρας είναι ψυχρός και, επιπλέον, εισπνέεται από το στόμα. Επίσης, όταν τα επίπεδα υγρασίας είναι υψηλά, η συγκέντρωση των ατμοσφαιρικών ρύπων μεγάλη (αστικά και, κυρίως, βιομηχανικά κέντρα), αυξημένα ποσά γύρεων (άνοιξη) κ.ά. Η συμβολή των δασκάλων, και ειδικά των καθηγητών Σωματικής Αγωγής, είναι εξαιρετικά χρήσιμη σε αυτές τις περιπτώσεις, διότι αυτοί είναι οι πρώτοι που θα αντιληφθούν ότι κάτι συμβαίνει την ώρα που γυμνάζεται ένα παιδί.

Σημαντικότατες, συνεπώς, είναι οι ακόλουθες δύο παρατηρήσεις:

• Το συγκεκριμένο παιδί «βήχει στο μάθημα της Γυμναστικής».
• Το γεγονός ότι ορισμένα παιδιά στα ομαδικά αθλήματα συμμετέχουν, αλλά μονίμως σε θέσεις ήσσονος προσπάθειας.

Η δεύτερη παρατήρηση δεν σημαίνει πάντοτε τεμπελιά! Πρόκειται, μάλλον, για αντιρροπούμενο αρρύθμιστο άσθμα. Όπως είναι επόμενο, με βάση τα προηγούμενα, τα παιδιά αυτά θα οδηγηθούν στον γιατρό. Έτσι, με σπιρομέτρηση, ειδικές αλλεργιολογικές εξετάσεις κ.ά. θα διαγνωστούν και στη συνέχεια θα μπουν στο κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα. Ακολουθώντας τη θεραπευτική αγωγή, και τις ακριβείς και εναργείς οδηγίες του ειδικού, τα παιδιά αυτά θα αποκομίσουν, τελικά, την πλήρη ένταξή τους σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες!

Οι συνέπειες των αλλεργιών

Οι αλλεργικές καταστάσεις δεν έχουν μόνον επείγοντα χαρακτήρα (αναφυλαξία, ασθματικός παροξυσμός), όπως έχει προαναφερθεί. Έχουν και άλλες συνέπειες, οι οποίες οφείλονται στη χρονιότητα των αλλεργικών παθήσεων. Έχει γίνει ιδιαίτερη μνεία όσον αφορά τον πιθανό περιορισμό στις αθλητικές δραστηριότητες. Επιπλέον, υπάρχουν μαθησιακά προβλήματα, είτε από απουσίες είτε από μειωμένη σχολική απόδοση. Για τα παραπάνω, κύριες αιτίες είναι το άσθμα και οι συνέπειες της αλλεργικής ρινίτιδας. Το έκζεμα και οι επιπτώσεις του (ψυχισμός, μειωμένη σχολική απόδοση) έχει ήδη συζητηθεί.
Το άσθμα είναι η κυριότερη αιτία απουσιών. Πολλές φορές το παιδί με χρόνιο βήχα (λόγω άσθματος) θεωρείται, λανθασμένα, ότι έχει κρυολόγημα. Συνεπώς, συνιστάται η παραμονή του στο σπίτι «για να μην κολλήσουν και τα άλλα παιδιά». Η τοποθέτηση αυτή είναι λογικοφανής, διότι στοχεύει στην πρόληψη. Ο βήχας όμως αυτός ενδέχεται να μην είναι λοιμώδης. Μπορεί, πιθανότατα, να είναι άσθμα (αλλεργικό ή όχι) ή βήχας άλλης αιτιολογίας. Εδώ, ευθύνες θα πρέπει ίσως να αποδοθούν εξίσου στους δασκάλους και στους γονείς.
Αυτό, επειδή αν δεν αναζητηθεί εγκαίρως ιατρική συμβουλή, η διάγνωση του πιθανού άσθματος θα αργοπορήσει, με τις ακόλουθες 5, τουλάχιστον, σημαντικότατες συνέπειες για το μέλλον του παιδιού:

• Θα χάνει, συνεχώς, τα μαθήματά του και, επομένως, η μόρφωσή του θα είναι πλημμελής,
• Δεν θα γυμνάζεται επαρκώς.
• Ως αποτέλεσμα των δύο προηγούμενων, θα «μάθει» στη ζωή του την αποφυγή κόπου και μόχθου.
• Θα αισθάνεται άρρωστο (με όλες τις ψυχολογικές συνέπειες που θα έχει αυτό).
• Το άσθμα θα παραμένει «αχαλίνωτο» και θα προκαλεί, όπως είναι επόμενο, μόνιμες βλάβες στους πνεύμονες.
• Στο σημείο αυτό τονίζεται ότι η συνήθης από τους γονείς θεώρηση: καθώς μεγαλώνει το παιδί «ξεπερνά» το άσθμα, δεν είναι πάντα σωστή. Η άποψη αυτή αντανακλά τις ελπίδες και την επιθυμία του οικογενειακού περιβάλλοντος και είναι πολύ ανθρώπινη! Η πραγματικότητα, όμως, είναι πως το αλλεργικό άσθμα (σε αντίθεση προς το μεταλοιμώδες) είναι χρόνια νόσος-κατάσταση. Και, ως χρόνια κατάσταση, απαιτεί αποδοχή και επιθετική αντιμετώπιση! Η αναμονή δεν προσφέρει απολύτως τίποτα.

Η αλλεργική ρινίτιδα μειώνει τη σχολική απόδοση

Όσο, όμως, παράδοξο και αν φαίνεται με την πρώτη ματιά, η ρινίτιδα ενοχοποιείται, περισσότερο και από το άσθμα, για τη μειωμένη σχολική απόδοση! Πρώτα απ' όλα, η ίδια η ρινίτιδα, με τα ενοχλητικά της συμπτώματα, και κυρίως το μπούκωμα της μύτης που προκαλεί, διαταράσσει τον νυχτερινό ύπνο, με αποτέλεσμα την επόμενη ημέρα το παιδί να αισθάνεται κουρασμένο και να έχει υπνηλία. Δεύτερον, τα φάρμακα προκαλούν διάφορες παρενέργειες. Αυτό ισχύει, κυρίως, για τα παλαιότερα αντιισταμινικά, που επιφέρουν υπνηλία. Αντιθέως, η χορήγηση αποσυμφορητικών συνοδεύεται από νευρικότητα και κάποιο είδος υπερκινητικότητας. Η φαρμακοθεραπεία, επίσης, του άσθματος, με βρογχοδιασταλτικά, και ειδικά σε μεγάλες σχετικά δόσεις, μπορεί να έχει ως συνέπεια τρεμούλιασμα και νευρικότητα.
Υπογραμμίζεται εδώ ότι είναι υψίστης σημασίας να συμμορφώνεται ο ασθματικός ασθενής στη θεραπεία και τις οδηγίες του γιατρού. Αν η αγωγή δεν ακολουθείται κατά γράμμα, οι ασθενείς παρουσιάζουν συχνά παροξυσμούς άσθματος. Έτσι, για να ανακουφισθούν, καταφεύγουν στη συχνή χρήση φαρμάκων ή μάλλον στην κατάχρησή τους, για την επείγουσα αντιμετώπιση των ασθματικών κρίσεων. Με την τακτική αυτή συμβαίνει υπερδοσολόγηση και, όπως είναι επόμενο, παρουσιάζονται οι διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων. Να σημειωθεί ακόμη ότι η «επαναστατική διάθεση» των εφήβων οδηγεί, πολλές φορές, στην ανυπακοή προς τις ιατρικές οδηγίες ή και στη διακοπή της συστηματικής θεραπείας.
Το τελικό επακόλουθο από τις παρενέργειες αυτές είναι η δυσκολία (ή ακόμα αδυναμία) συγκέντρωσης και η σμίκρυνση του χρόνου προσοχής (εύκολη διάσπαση). Πολλές φορές, μάλιστα, αυτή η συμπεριφορά του παιδιού στην τάξη έχει στρέψει την προσοχή και προς τη διάγνωση του παιδιού με μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής (σύνδρομο διάσπασης της προσοχής ή διαταραχή ελλειμματικής προσοχής). Σήμερα, ευτυχώς, υπάρχουν φάρμακα για την αλλεργική ρινίτιδα και το άσθμα, με πολύ ήπιες, έως καθόλου παρενέργειες.
Η χρονιότητα της (αλλεργικής ή μη) ρινίτιδας συνοδεύεται και από μειωμένη ακουστική ικανότητα, λόγω της συλλογής υγρού στα αφτιά. Είναι προφανές ότι η μειωμένη ακοή δεν επιτρέπει την καλή πρόσληψη κατά την παράδοση του μαθήματος. Για την αλλεργική ειδικά ρινίτιδα, όταν τα συμπτώματα και οι συνέπειές της προβληματίζουν ιδιαίτερα (δηλ. δεν δαμάζονται εύκολα με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή), τότε η καλύτερη, ίσως, αντιμετώπιση είναι η ανοσοθεραπεία με τα (ενέσιμα ή από στόματος) εμβόλια, τα οποία οδηγούν στην απευαισθητοποίηση του ασθενούς. Επιπλέον, όπως έχουν δείξει διάφορες μελέτες, η απευαισθητοποίηση, εκτός από την ευεργετική επίδραση που μπορεί να έχει στην αλλεργική ρινίτιδα, ενδέχεται να προλάβει την πιθανή ανάπτυξη άσθματος σε άτομα με αλλεργική ρινίτιδα.

Επίλογος

Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας που ακούγεται ξανά το κουδούνι του σχολείου. Αλλά και ο ίδιος ο Σεπτέμβρης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στο σχολείο για τα αλλεργικά άτομα! Αφήνοντας τους δασκάλους, αν είναι αλλεργικοί, να λάβουν μόνοι τους (!) μέτρα θεραπείας και προστασίας, η έμφαση του κειμένου δόθηκε στα παιδιά. Αλλά, μέσα από το κείμενο, είναι εμφανές πόσο μεγάλη σημασία έχει η συμβολή από τους διδάσκοντες στη βοήθεια προς τους γιατρούς και τους γονείς, ώστε όλοι μαζί να βοηθήσουν τα αλλεργικά παιδιά! Διότι, αναμφίβολα, υπάρχουν ειδικά προβλήματα στα αλλεργικά παιδιά. Αλλά και λύσεις για τα προβλήματα αυτά υπάρχουν. Η εφαρμογή τους αξίζει τον κόπο, αφού και εφικτή είναι και, το σπουδαιότερο, πολύ αποτελεσματική έχει αποδειχθεί!
Δημήτριος Κ. Χατζής

Διαταραχές ύπνου: Τα προβλήματα ύπνου στα παιδιά

Οι διαταραχές ύπνου δεν αποτελούν πρόβλημα μόνο των ενηλίκων, αφού ξεκινούν από την αρχή της ζωής και παρουσιάζονται σε παιδιά κάθε ηλικίας. Περιλαμβάνουν την  διακοπή του ύπνου, την αϋπνία,  τους εφιάλτες, τους νυχτερινούς τρόμους, την υπνοβασία, την ναρκοληψία, τη νυχτερινή ενούρηση και τον τριγμό των δοντιών και η αντιμετώπισή τους δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς τα παιδιά δεν ζητούν  βοήθεια, με αποτέλεσμα να εκφράζουν τις ενοχλήσεις τους με μεγάλη καθυστέρηση, όταν πια έχουν φτάσει στην εφηβεία. Ορισμένες φορές οι διαταραχές του ύπνου στα παιδιά είναι μεταβατικές και αποτελούν αντιδραστικά φαινόμενα προς το περιβάλλον ή συνδέονται με συναισθηματικές ή αναπτυξιακές φάσεις του παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση, η πρόγνωση για τις διαταραχές ύπνου είναι καλή και συνήθως αρκεί η τροποποίηση ορισμένων περιβαλλοντολογικών συνθηκών προκειμένου να μειωθούν οι επιπτώσεις τους στη ζωή του παιδιού και της οικογένειας του.
Άλλες διαταραχές ύπνου ωστόσο είναι σοβαρότερες γιατί μειώνουν σημαντικά την λειτουργικότητα του παιδιού και τείνουν να εγκατασταθούν και να το συνοδεύσουν μέχρι την ενήλικη ζωή.  Μπορεί να είναι πρωτογενείς, να οφείλονται σε βιολογικές ή σωματικές δυσλειτουργίες ή να αποτελούν συμπτώματα ψυχικής διαταραχής. Τα παιδιά με διαταραχές ύπνου  αντιμετωπίζονται  από  μια πληθώρα ειδικών που αποτελείται από παιδίατρους, πνευμονολόγους, ωτορινολαρυγγολόγους, οδοντίατρους, παιδονευρολόγους ή  παιδοψυχίατρους, ενώ αν χρειαστεί  ο μικρός «ασθενής» παραπέμπεται σε ειδικευμένα κέντρα για προβλήματα ύπνου.

Ήπια προβλήματα ύπνου  στην προσχολική ηλικία

Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας παρατηρούνται κυρίως διαταραχές ύπνου που αποκαλούνται δυσυπνίες και χαρακτηρίζονται από  ανεπαρκή, υπερβολικό ή κακής ποιότητας ύπνο. Τα προβλήματα ύπνου στα μικρά παιδιά  αντανακλούν συνήθως τις δυσκολίες της σχέσης τους  με τους γονείς τους και τα άλλα άτομα τα οποία έχουν αναλάβει την φροντίδα τους. Η αϋπνία  σ' αυτή την ηλικία έχει σχέση με το άγχος του αποχωρισμού.  Το "να πάει να κοιμηθεί" σημαίνει για το παιδί να μείνει μόνο του, να αποχωριστεί την μητέρα του και να βρεθεί στο σκοτάδι με μόνη συντροφιά τις φαντασιώσεις του.  Έτσι για να αφεθεί στον ύπνο έχει ανάγκη από ένα "μεταβατικό χώρο" που αντιπροσωπεύει την μητέρα στην πραγματική της απουσία.  Το παιδί λοιπόν έχει ανάγκη να περιτριγυρίζεται από αγαπημένα αντικείμενα, να βυζαίνει το δάκτυλό του ή να επαναλαμβάνει κατά τρόπο ψυχαναγκαστικό ορισμένες χειρονομίες και πράξεις κάθε βράδυ πριν από τον ύπνο.
Άλλοτε οι δυσυπνίες της προσχολικής ηλικίας παρουσιάζονται σαν συνέχεια των διαταραχών ύπνου της βρεφικής ζωής.  Τότε το νήπιο ξυπνάει στη μέση της νύχτας, δυσκολεύεται να ξανακοιμηθεί και συνήθως καταφεύγει στο κρεβάτι των γονιών του.  Οι δυσυπνίες συναντώνται πολύ συχνά τα πρώτα παιδικά χρόνια.  Εκτός από το άγχος αποχωρισμού και την ιδιοσυγκρασία του μικρού παιδιού στις δυσυπνίες παίζουν ρόλο η μη άνεση των συνθηκών ύπνου, παράγοντες διατροφής όπως η αλλεργία στο γάλα, οικογενειακές συγκρούσεις  και  παθολογικά προβλήματα  της μητέρας

Πώς αντιμετωπίζεται  η αϋπνία στα παιδιά

Η αντιμετώπιση της αϋπνίας στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ξεκινάει με συμβουλευτική των γονέων  και   στοχεύει στην τροποποίηση των αλληλεπιδράσεων  μεταξύ γονέα  και  παιδιού.  Αν λυθεί το πρόβλημα του αποχωρισμού τα προβλήματα ύπνου βελτιώνονται και βαθμιαία εξαφανίζονται.  Για να διευκολυνθεί ο αποχωρισμός μπορεί να προηγηθούν οι ατομικές "τελετουργίες"  ύπνου, όπως η ανάγνωση ενός παραμυθιού, ένα νανούρισμα ή μια ήσυχη μορφή παιχνιδιού που κατευνάζουν το άγχος.  Μπορεί επίσης το παιδί να πάρει μαζί του το αγαπημένο του κουκλάκι ή  ζωάκι ή την κουβέρτα που με την ιδιότητα του μεταβατικού αντικειμένου αντικαθιστά την παρουσία της μητέρας του.
Συνιστάται  επίσης στους γονείς να μην παραμένουν συνεχώς δίπλα στο κρεβάτι του παιδιού όταν αυτό κλαίει γιατί έτσι το ενθαρρύνουν κατά κάποιο τρόπο να μείνει ξύπνιο. Τα παιδιά δεν κατορθώνουν να χαλαρώνουν στο κρεβάτι ιδίως όταν το κλάμα τους έχει αποτέλεσμα να τα σηκώνουν και να τα νανουρίζουν με κούνημα.  Στις επίμονες περιπτώσεις που δεν βελτιώνονται με τροποποίηση της συμπεριφοράς μπορεί να χορηγηθούν  αντί-ισταμινικά (σαν ήπια υπνωτικά) για βραχύ χρονικό διάστημα.

Άλλα προβλήματα  ύπνου σε παιδιά προσχολικής ηλικίας

Οι παραϋπνίες αποτελούν  την δεύτερη κατηγορία διαταραχών ύπνου  στις οποίες ο ύπνος διακόπτεται από παθολογικές συμπεριφορές.   Είναι πιο σπάνιες στα παιδιά προσχολικής ηλικίας σε σχέση με τις δυσυπνίες και σε αυτό το στάδιο ζωής  περιλαμβάνουν τους  νυχτερινούς τρόμους, τους εφιάλτες και την υπνοβασία.

Νυχτερινοί τρόμοι στα παιδιά προσχολικής ηλικίας

Οι νυχτερινοί τρόμοι παρατηρούνται σε 3% παιδιών ηλικίας 18 μηνών έως 6 ετών.  Επέρχονται 60 έως 120 λεπτά μετά την έναρξη του ύπνου. Το παιδί χωρίς να ξυπνήσει ανασηκώνεται στο κρεβάτι του και κοιτάζει έντρομο χωρίς πραγματικά να βλέπει.  Δυσκολεύεται να ξυπνήσει και αν καταφέρουμε να το ξυπνήσουμε κλαίει απαρηγόρητα, είναι σε σύγχυση και έχει δυσκολία προσανατολισμού.  Το επόμενο πρωί  υπάρχει πλήρης αμνησία του επεισοδίου.  Οι νυχτερινοί τρόμοι στα παιδιά δεν συνδέονται με την ύπαρξη ψυχοπαθολογίας.  Συνήθως  βελτιώνονται και εξαφανίζονται με την ηλικία.

Πώς αντιμετωπίζονται οι νυχτερινοί τρόμοι στα παιδιά

Στους νυχτερινούς τρόμους η συμβουλευτική στοχεύει στο να ανακουφίσει το παιδί από το stress και την ένταση. Συνίσταται η αποφυγή έκθεσης σε φοβογόνα ερεθίσματα όπως τρομακτικά έργα και προγράμματα τηλεόρασης.

Εφιάλτες στα παιδιά προσχολικής ηλικίας

Οι εφιάλτες συμβαίνουν αργά τη νύχτα.  Παρουσιάζονται αρκετά συχνά  (η επίπτωσή τους μπορεί να φτάσει και το 50%) σε παιδιά ηλικίας 3 - 6 ετών.  Το παιδί ξυπνάει φοβισμένο από τον ύπνο και διηγείται ένα άσχημο όνειρο.  Όταν διηγείται τον εφιάλτη είναι τελείως ξύπνιο και καλά προσανατολισμένο, ενώ μπορεί να  διηγηθεί  το κακό όνειρο και το επόμενο πρωί.  Οι εφιάλτες συνδυάζονται με αγχώδη όνειρα και stress.  Οι τραυματικές εμπειρίες επίσης αυξάνουν τη συχνότητα και την ένταση των εφιαλτών.  Ο υψηλός πυρετός μπορεί να προκαλέσει εφιάλτες.  Οι εφιάλτες εύκολα διαφοροποιούνται από τους νυχτερινούς τρόμους, καθώς  το παιδί μπορεί να  τους διηγηθεί και δεν έχει αμνησία του γεγονότος το επόμενο πρωί.

Πώς αντιμετωπίζονται οι εφιάλτες στα παιδιά

Οι εφιάλτες αντιμετωπίζονται με υποστήριξη και ανακούφιση του παιδιού από τους γονείς κατά την διάρκεια των επεισοδίων.  Όταν συνδέονται με τραυματικές εμπειρίες ή όταν συνυπάρχουν διαταραχές συμπεριφοράς προτείνεται ψυχοθεραπεία για το παιδί με  τη συμμετοχή της οικογένειας.

Υπνοβασία στα παιδιά προσχολικής ηλικίας

Επεισόδια υπνοβασίας επέρχονται 60 - 120 λεπτά μετά την έλευση του ύπνου. Ένα στα επτά παιδιά 4 - 12 ετών παρουσιάζουν ένα επεισόδιο υπνοβασίας την εβδομάδα  ενώ η συχνότητα υπνοβασίας ελαττώνεται κατά πολύ στην εφηβεία.  Στο επεισόδιο υπνοβασίας το παιδί κάθεται ή περπατάει από 5 δευτερόλεπτά έως  και μισή ώρα.  Όταν περπατάει το κάνει χωρίς σκοπό, έχει κακό συντονισμό των κινήσεων και δεν έχει προσανατολισμό.  Κινδυνεύει να χτυπήσει αν συναντήσει εμπόδια και είναι δύσκολο να ξυπνήσει.  Το επόμενο πρωί έχει αμνησία του επεισοδίου.  Τα επεισόδια υπνοβασίας είναι δύσκολο να προβλεφθούν.  Συμβαίνουν παροδικά και σχετίζονται με υπερβολική κούραση και stress.

Πώς αντιμετωπίζεται η υπνοβασία στα παιδιά

Στην υπνοβασία αρκεί η εξήγηση και η υποστήριξη στο παιδί και στους γονείς. Το δωμάτιο πρέπει να είναι αρκετά ασφαλές και χωρίς αντικείμενα που να τραυματίζουν το παιδί.  Τα παράθυρα του σπιτιού πρέπει να είναι κλειστά και οι πόρτες κλειδωμένες.  Η απότομη διακοπή των υπνοβατικών επεισοδίων πρέπει να αποφεύγονται γιατί αυξάνει την σύγχυση, στην οποία βρίσκεται το παιδί.   Συνιστάται σύντομος ύπνος 30- 60 λεπτών νωρίς το απόγευμα.  Δεν πρέπει όμως αυτός ο απογευματινός ύπνος να παρατείνεται γιατί το παιδί δεν θα μπορεί να κοιμηθεί την κανονική ώρα το βράδυ.    Στις βαριές περιπτώσεις υπνοβασίας χορηγούνται φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά ανήκουν στην κατηγορία των  βενζοδιαζεπινών (διαζεπάμη, φλουραζεπάμη) και ελαττώνουν την συχνότητα και την ένταση των επεισοδίων.  Υπάρχουν όμως προβλήματα ανοχής και όταν διακόπτεται η φαρμακοθεραπεία οι κρίσεις επανεμφανίζονται.

Διαταραχές  ύπνου στην σχολική ηλικία

Οι αϋπνίες, η άπνοια του ύπνου και η ναρκοληψία αποτελούν τις δυσυπνίες που ταλαιπωρούν τα παιδιά σχολικής ηλικίας.   Το συχνότερο απαντούμενο πρόβλημα είναι η δυσκολία  των παιδιών να κοιμηθούν.  Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με την τήρηση ενός ωραρίου  στον ύπνο και την αποφυγή της κατανάλωσης  διεγερτικών τροφίμων (αναψυκτικά τύπου κόλα, καφές, σοκολάτα).

Άπνοια και πώς αντιμετωπίζεται στα παιδιά

Η άπνοια του ύπνου ορίζεται σαν διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου που υπερβαίνει τα 10 δευτερόλεπτα.  Κατά μέσο όρο οι άπνοιες διαρκούν 30 - 40 δευτερόλεπτα ως 3 λεπτά.  Αρκούν 5 άπνοιες κατά τη διάρκεια της νύχτας για να διαγνωσθεί το σύνδρομο. Κάθε άπνοια συνοδεύεται από ένα σύντομο ξύπνημα με σκοπό να επανεγκατασταθεί ικανοποιητικός αερισμός και οξυγόνωση.  Αυτά τα μικροξυπνήματα μπορεί να συμβούν μέχρι 200 - 300 φορές σε μια νύχτα.  Ο ύπνος με αυτό τον τρόπο γίνεται ανήσυχος και ανεπαρκής.  Την επόμενη ημέρα το παιδί παραπονείται για κούραση και παρουσιάζει δυσκολίες στη συγκέντρωση προσοχής.  Η κακή σχολική επίδοση και τα προβλήματα συμπεριφοράς μπορεί να συνδέονται με το σύνδρομο άπνοιας του ύπνου.
Στο σύνδρομο άπνοιας του ύπνου λόγω εμποδίου της αναπνοής η θεραπεία είναι χειρουργική.  Η επέμβαση συνίσταται στην αφαίρεση των αδενοειδών εκβλαστήσεων ή των αμυγδαλών ενώ σε βαρύτερες περιπτώσεις προτείνονται άλλες επεμβάσεις κυρίως πλαστικής χειρουργικής.  Αντενδεικνύεται αυστηρά η χορήγηση υπνωτικών.

Ενούρηση και πως αντιμετωπίζεται στα παιδιά

Στις παραϋπνίες της σχολικής ηλικίας προστίθενται  η νυχτερινή ενούρηση  και ο τριγμός των δοντιών. Λέγοντας  ενούρηση εννοούμε  την ακούσια απώλεια ούρων, τη ημέρα ή / και τη νύχτα, χωρίς να υπάρχει οργανικό αίτιο. Η αιτιολογία της ενούρησης είναι πολυπαραγοντική και η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του συμπτώματος.  Φυσιολογικά κατά την ανάπτυξη, η επίπτωση της ενούρησης μειώνεται κατά 15% το χρόνο από τα 5 μέχρι τα 18 χρόνια.  Καλύτερη πρόγνωση έχουν τα κορίτσια. Για την αντιμετώπιση της ενούρησης έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορα φάρμακα. Πρόσφατες μελέτες ωστόσο δείχνουν ότι οι θεραπείες συμπεριφοράς έχουν καλύτερα και πιο μακροχρόνια αποτελέσματα.

Τριγμός των δοντιών και πώς αντιμετωπίζεται στα παιδιά

Ο τριγμός των δοντιών οφείλεται σε στερεοτυπικές κινήσεις της γνάθου και συμβαίνει στο 50% των φυσιολογικών βρεφών την περίοδο της οδοντοφυΐας.  Βραχυχρόνια επεισόδια μπορούν επίσης να παρουσιαστούν στα νήπια.  Θεωρείται παθολογικό όταν εμφανίζεται μετά τα δέκα έτη, ενώ οι  έντονοι ήχοι τη νύχτα προκαλούν πρόβλημα στην οικογένεια.  Συχνά δημιουργούνται οδοντιατρικά προβλήματα  στο παιδί και οι οδοντίατροι είναι οι πρώτοι που καλούνται να παρέμβουν.  Οι αιτίες του φαινομένου  περιλαμβάνουν την μη σωστή εμφύτευση των δοντιών,   τις νευρολογικές διαταραχές και το ψυχολογικό stress. Η θεραπευτική αντιμετώπιση για τον τριγμό των οδόντων πραγματοποιείται  με συσκευές αφύπνισης, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται οδοντιατρική παρακολούθηση. Επίσης συνιστώνται παρεμβάσεις στην συμπεριφορά  του παιδιού.
Ελένη Λαζαράτου:

• παιδοψυχίατρος,
• επ. καθηγήτρια της Α' Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αιγινήτειο Νοσοκομείο)

Σχολική φοβία

Η σχολική φοβία ορίζεται σαν ένας ανεξήγητος και παράλογος φόβος του παιδιού να πάει στο σχολείο. Μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, κυρίως, όμως συμβαίνει κατά την είσοδο στο σχολείο και σε περιόδους σχολικής αλλαγής.
Τα αίτια σχολικής φοβίας ποικίλλουν. Μπορεί οι σχολικές συνθήκες να είναι δύσκολες και να προκαλούν στρες (π.χ. ένας ιδιαίτερα απαιτητικός δάσκαλος) ή μπορεί το παιδί ή ο έφηβος να παρουσιάζει νοητική υστέρηση ή μαθησιακές δυσκολίες, που δημιουργούν αρνητικά αισθήματα απέναντι στο σχολείο. Η σχολική φοβία μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα του άγχους αποχωρισμού του παιδιού από τους γονείς του ή να ακολουθεί κάποιο απρόσμενο ή τραυματικό γεγονός (π.χ. ασθένεια, θάνατος, μετακόμιση, αλλαγή σχολείου).
Ειδικότερα στους εφήβους, μπορεί η αφορμή, για να εκδηλωθεί σχολική άρνηση, να δοθεί μετά από μια δικαιολογημένη απουσία (π.χ. λόγω ασθένειας), οπότε ο έφηβος χάνει μια σειρά μαθημάτων και στη συνέχεια έχει δυσκολίες παρακολούθησης. Πρόκειται συνήθως για εφήβους, που είναι καλοί μαθητές και δεν θέλουν να χαλάσουν την εικόνα τους με μια κακή βαθμολογία.

Το προφίλ των παιδιών που εκδηλώνουν σχολική φοβία

Τα παιδιά που εκδηλώνουν σχολική φοβία ή σχολική άρνηση περιγράφονται ως υπερπροστατευμένα ή εξαρτημένα από τους γονείς τους. Ωστόσο, ειδικά στην εφηβεία, μπορεί η σχολική άρνηση να είναι ένα πρώιμο σύμπτωμα ψυχωτικής διαταραχής, ή να υποκρύπτει καταθλιπτική διαταραχή.

Σχολική φοβία και συχνότητα

Η έναρξη της σχολικής φοβίας είναι οξεία σε μικρά παιδιά, ενώ μπορεί να εγκατασταθεί προοδευτικά στα μεγαλύτερα παιδιά. Μπορεί να προηγείται μια ολοένα αυξανόμενη ένταση και ένα είδος ευερεθιστότητας και νευρικότητας.
Χαρακτηριστικό της σχολικής φοβίας είναι ότι οι εξάρσεις της συχνότητάς της συμβαίνουν σε τρεις περιόδους εξέλιξης, που δυνητικά συνιστούν τραύμα αποχωρισμού για το παιδί από τους γονείς του. Η πρώτη περίοδος στη σχολική φοβία συμπίπτει με την έναρξη της σχολικής ζωής (Α' Δημοτικού), η δεύτερη αντιστοιχεί με την έναρξη των διεργασιών της προεφηβείας, περίπου στη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο και η τρίτη προσδιορίζεται στη μέση φάση της εφηβείας (Α' Λυκείου).

Σχολική φοβία και συμπτώματα

Στη σχολική φοβία, το παιδί λέει ότι φοβάται να πάει στο σχολείο, αλλά δεν ξέρει γιατί. Συχνότερα, δίνει λογικοφανείς εξηγήσεις, όπως σωματικά ενοχλήματα, την άσχημη συμπεριφορά ενός δασκάλου απέναντί του, ότι τα άλλα παιδιά το κοροϊδεύουν κ.λπ. Ξυπνά άσχημα το πρωί, με την ιδέα ότι θα πρέπει να πάει στο σχολείο, αρνείται να φάει πρωινό γιατί νιώθει ναυτία και τάση για έμετο, είναι χλωμό και τρέμει.
Αυτές οι σκηνές επηρεάζουν όλη την οικογένεια και οι γονείς εκδηλώνουν ανησυχία, θυμό, ασκούν πίεση αλλά στο τέλος υποχωρούν μπροστά στην πλήρη άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο. Τα συμπτώματα κατά τη σχολική φοβία επιδεινώνονται όταν πλησιάζει η ώρα του σχολείου και υποχωρούν τα σαββατοκύριακα και τις αργίες ή ακόμη και μετά τη συγκατάθεση του γονιού να μείνει το παιδί στο σπίτι. Ακόμα και αν καταφέρει να πάει στο σχολείο, φαίνεται αξιολύπητο, φοβισμένο και ζητά να γυρίσει στο σπίτι.

Σχολική φοβία : Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Οφείλουμε τα τονίσουμε ότι η σχολική φοβία και η σχολική άρνηση είναι σοβαρές και επείγουσες καταστάσεις, που χρειάζονται άμεση παρέμβαση. Ο βασικός στόχος κάθε παρέμβασης είναι να επανέλθει γρήγορα το παιδί στο σχολείο. Η χρόνια παραμονή στο σπίτι οδηγούν σε μεγαλύτερη παλινδρόμηση και ο φαύλος κύκλος εξάρτησης και άγχους διαιωνίζεται. Ταυτόχρονα, όμως, δεν πρέπει το παιδί να πιεστεί να επιστρέψει στο σχολείο. Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς, για να βοηθήσουν τα παιδιά τους:

• Να δείξουν υπομονή, κατανόηση και ενδιαφέρον για την κατάσταση του παιδιού και να προσπαθήσουν να καταλάβουν τα αίτια που το παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο.
• Να βοηθήσουν και να ενθαρρύνουν το παιδί να ενταχθεί στην ομάδα της τάξης, με τη συμμετοχή και την υποστήριξη των εκπαιδευτικών.
• Να επιτρέψουν στο παιδί τη σταδιακή επιστροφή στο σχολείο (π.χ. να πηγαίνει για κάποιες ώρες, οι οποίες σταδιακά θα αυξάνονται).
• Nα απευθυνθούν σε ειδικούς ψυχικής υγείας, όταν βλέπουν ότι η δυσκολία του παιδιού παρατείνεται. Μπορεί τόσο το παιδί όσο και οι γονείς να χρειάζονται κάποιας μορφής ψυχοθεραπεία ή ακόμα και φαρμακοθεραπεία, σε σοβαρές περιπτώσεις.

Πηγή: Διεπιστημονική Ομάδα Συμβουλευτικής Τηλεφωνικής Γραμμής «Γραμμή-Σύνδεσμος»
«Η Συμβουλευτική Τηλεφωνική Γραμμή 'Γραμμή-Σύνδεσμος 801 801 1177' για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων» ξεκίνησε την λειτουργία της τον Ιούνιο 2005 με φορέα του προγράμματος την Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. (Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου) και επιστημονικό υπεύθυνο τον Αν. Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής κο Ι. Τσιάντη. Λειτουργεί υπό την εποπτεία και επιχορήγηση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Πρόκειται για την πρώτη συμβουλευτική τηλεφωνική γραμμή στην Ελλάδα, που λειτουργεί με επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Λειτουργεί σε πανελλαδική εμβέλεια και στις κλήσεις απαντούν απευθείας επαγγελματίες ψυχικής υγείας και σύμβουλοι. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές και το κόστος τους είναι μια αστική μονάδα.

Παιδιά: Επιστροφή στο ωράριο μετά τις καλοκαιρινές διακοπές

Οι καλοκαιρινές διακοπές τελείωσαν και τα παιδιά πρέπει να προσαρμοστούν ξανά στο ωράριο του παιδικού σταθμού και του σχολείου, ώστε να γυρίσουν ως άλλοι «κατεργάρηδες» στον...πάγκο τους. Οι παιδικοί σταθμοί ήδη λειτουργούν, ενώ και τα σχολεία ανοίγουν άμεσα, επιφέροντας μεγάλη αλλαγή στην ζωή των μικρών μαθητών  μετά την πλήρη  αποδιοργάνωση και την απόλυτη ραστώνη των καλοκαιρινών διακοπών.  Αυτή η προσαρμογή και η επιστροφή σε ένα πιο αυστηρό ωράριο  είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τα νήπια  και τα μικρά παιδιά που  όπως είναι φυσικό δεν ακολουθούσαν κανένα πρόγραμμα  στον ύπνο και το φαγητό  όσο βρίσκονταν σε καλοκαιρινές διακοπές, μαζί με τους γονείς τους. Έτσι, συνήθισαν να ξυπνούν αργά το πρωί, να κοιμούνται πολύ μετά την συνηθισμένη τους ώρα το βράδυ και να τρώνε άστατα, όχι πάντοτε σε τραπέζι.  Για να προσαρμοστούν στο ωράριο  του παιδικού σταθμού, του νηπιαγωγείου ή του σχολείου, τα  νήπια και τα παιδιά χρειάζονται οπωσδήποτε ένα μεταβατικό στάδιο  προσαρμογής, το οποίο πρέπει να διαρκέσει τουλάχιστον μια εβδομάδα. Όπως επισημαίνει η ψυχολόγος Μαρία Λασσιθιωτάκη: «Το διάστημα προσαρμογής είναι  απαραίτητο στα παιδιά για να επιστρέψουν στο ωράριο και να δεχτούν κάποιους κανόνες στην καθημερινή τους ρουτίνα.  Άλλωστε η εικόνα της πλήρους αποδιοργάνωσης που έχουμε όλοι -μικροί και μεγάλοι-  στις καλοκαιρινές διακοπές  δείχνει ξεκάθαρα ότι το ωράριο και οι κανόνες δεν είναι στη φύση μας, αλλά  επιβάλλονται από την κοινωνία και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικοποίησης μας».

Το ωράριο  να τίθεται με στοργή από τους γονείς στα παιδιά

Για την ομαλή μετάβαση των παιδιών στο ωράριο, η προσαρμογή πρέπει να γίνει χωρίς να χαθεί  η συναισθηματική επικοινωνία μεταξύ των παιδιών και των γονέων τους. «Οι κανόνες πρέπει να τεθούν στοργικά, με κατανόηση, τρυφερότητα και αγάπη, ενώ οι διαμαρτυρίες των παιδιών πρέπει να αντιμετωπίζονται με δημοκρατικό διάλογο από τους γονείς και όχι με αυστηρότητα» επισημαίνει η κα. Λασσιθιωτάκη. Επίσης, είναι σημαντικό οι γονείς να μην φορτώσουν με αρνητισμό τους κανόνες που ακολουθούν  την μετάβαση στο ωράριο του παιδικού σταθμού ή του σχολείου.
Το πιο σημαντικό μυστικό ωστόσο για την επιτυχή προσαρμογή των παιδιών στο ωράριο μετά τις καλοκαιρινές  διακοπές  είναι οι κανόνες που θα τεθούν από τους γονείς να αγαπηθούν πρώτα από αυτούς τους ίδιους. Επίσης πρέπει οι γονείς να παρουσιάσουν τους κανόνες, που συνοδεύουν την επιστροφή των παιδιών στο ωράριο  σαν την φυσιολογική μορφή της ζωής για μικρούς και μεγάλους -από την  οποία ξεφεύγουμε στην διακοπές- και όχι το αντίθετο.

Σταδιακή η μετάβαση των παιδιών στο ωράριο

«Σε ότι αφορά την τήρηση των κανόνων που συνοδεύουν την επιστροφή των παιδιών στο ωράριο, οι γονείς πρέπει να αφήνουν ένα περιθώριο  ανοχής, αφού τα παιδιά δεν διαθέτουν on- off διακόπτη»  τονίζει η κα. Λασσιθιωτάκη.  Η ίδια πάντως υπενθυμίζει ότι εντέλει οι κανόνες που συνοδεύουν το ωράριο γίνονται αποδεκτοί γιατί τα παιδιά τους έχουν περισσότερο ανάγκη στην ζωή τους σε σχέση με τους ενήλικες.
Μεγαλύτερη δυσκολία για να προσαρμοστούν στο νέο (χειμερινό) ωράριο αντιμετωπίζουν τα μικρότερα σε ηλικία παιδιά επισημαίνει από την πλευρά της  η συμβουλευτική ψυχολόγος Χριστίνα Σαμαράκη. «Οτιδήποτε καινούριο όπως η πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό ή το σχολείο, η αλλαγή σχολείου και η μετάβαση από ένα κύκλο εκπαίδευσης σε έναν άλλο (π.χ. από το δημοτικό στο γυμνάσιο) συνοδεύεται από έντονος ενθουσιασμό ή/ και φόβο. Ανάλογα με το συναίσθημα που κυριαρχεί μπορεί να είναι πιο εύκολο για το παιδί να συνεργαστεί ή όχι και να μπει στην καθημερινή ρουτίνα».
Κατά την κα. Σαμαράκη,  το πόσο εύκολα ή δύσκολα θα γίνει η μετάβαση των παιδιών στο ωράριο  εξαρτάται και από το πώς έχουν περάσει στις καλοκαιρινές διακοπές. Αν δεν έχουν ξεκουραστεί και αν  σωματικά βρίσκονται  ακόμα σε υπερένταση θα δυσκολευτούν να προσαρμοστούν στο ωράριο. Το ίδιο ωστόσο ισχύει και για τα παιδιά που έχουν περάσει πολύ καλά και συνεπώς τους κοστίζει ψυχολογικά που γυρνούν στο σπίτι και πρέπει να «μπούνε» σε πρόγραμμα.

Συμβουλές για την επιστροφή των παιδιών στο ωράριο

Η Χριστίνα Σαμαράκη συνιστά να τεθεί μια συγκεκριμένη ώρα ύπνου  από τους γονείς μια εβδομάδα πριν την εκκίνηση της σχολικής χρονιάς και η προσαρμογή να γίνει σταδιακά.  Βοηθάει  να αποφευχθεί ο μεσημεριανός ύπνος, ενώ για τον βραδινό ύπνο ακόμα κι αν το παιδί δεν κοιμηθεί αμέσως αρχικά, καλό είναι να παραμένει στο δωμάτιό του. Η αγορά σχολικών ειδών και η προετοιμασία του χώρου για την μελέτη προετοιμάζει το παιδί ψυχολογικά και πρακτικά για το ξεκίνημα της σχολικής χρονιάς και την επιστροφή στο ωράριο, ενώ σημαντικό ρόλο παίζει και η καθημερινή ρουτίνα των γευμάτων, καθώς και η επιστροφή σε ένα πιο υγιεινό διαιτολόγιο χωρίς τις παρασπονδίες των καλοκαιρινών διακοπών.

Καλοκαιρινές διακοπές με τα παιδιά

Τα παιδιά δεν περιμένουν τον Αύγουστο  για να ξεκινήσουν  τις καλοκαιρινές διακοπές, αφού γι αυτά οι διακοπές ξεκινούν νωρίς, με το κλείσιμο  των σχολείων. Ωστόσο, επειδή οι γονείς τους εργάζονται το μεγαλύτερο διάστημα του καλοκαιριού,  έχουν προβλέψει πώς εκείνα θα απασχολούνται όσο η οικογένεια παραμένει εντός των τειχών. Έτσι, τα παιδιά πηγαίνουν κατασκήνωση, επισκέπτονται τους παππούδες στο χωριό ή μένουν στην πόλη και ασχολούνται με άλλες δραστηριότητες.  Πολλά παιδιά περνούν αρκετό χρόνο στο σπίτι βλέποντας τηλεόραση, ενώ κάποια άλλα αξιοποιούν  το χρόνο τους κάνοντας μαθήματα ξένων γλωσσών ή φροντιστήρια.

Ελεύθερα ή όχι τα παιδιά στις καλοκαιρινές διακοπές;

Όπως κι αν έχουν επιλέξει οι γονείς ή και τα ίδια τα παιδιά να περάσουν την περίοδο αυτή, τα πράγματα αλλάζουν όταν έρχεται η ώρα για τις οικογενειακές  καλοκαιρινές διακοπές. Τότε πρέπει να συνδυαστούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες των ενήλικων, όσο και των ανήλικων μελών της οικογένειας. Σαφώς και η γνώμη των γονέων για τις καλοκαιρινές διακοπές χρειάζεται να υπερισχύσει, καθώς εκείνοι παίρνουν τις αποφάσεις για την οικογένεια και είναι οι πιο ώριμοι, ώστε να επιλέξουν το καλύτερο για όλους. Επιπλέον, καθώς έχουν ανάγκη κι εκείνοι από ξεκούραση, είναι απαραίτητο να επιλέξουν εκείνες τις καλοκαιρινές διακοπές που να τους παρέχουν ακριβώς αυτό, χωρίς, ωστόσο, να είναι εις βάρος των παιδιών τους. Ανεξάρτητα όμως από το μέρος ή τον τρόπο διακοπών που θα διαλέξουν, το δίλημμα που προβληματίζει πολλούς γονείς είναι πόσο ελεύθερα να αφήσουν τα παιδιά τους στις καλοκαιρινές διακοπές.

Καλοκαιρινές διακοπές χωρίς πρόγραμμα

Είναι απαραίτητο για την ψυχική ισορροπία των παιδιών να αποφεύγονται  οι καλοκαιρινές διακοπές  με φορτωμένα προγράμματα και υποχρεώσεις αυστηρά οριοθετημένες κατά τη διάρκεια της ημέρας. Κι αυτό γιατί τέτοιου είδους υποχρεώσεις είναι αντίθετες με το αληθινό νόημα των  καλοκαιρινών διακοπών αφού  καταλήγουν στο να δημιουργούν αφόρητη ψυχοσωματική κούραση στα παιδιά.  Ωστόσο, είναι απαραίτητο οι γονείς να χαράξουν  ένα πλαίσιο στο οποίο θα κινηθούν τα παιδιά, κυρίως σε σχέση με τις βασικές τους ανάγκες όπως είναι το φαγητό και ο ύπνος. Το πόσο καθορισμένο θα είναι το πλαίσιο αυτό εξαρτάται από την ηλικία των παιδιών, τα ατομικά τους χαρακτηριστικά και τον τόπο που βρίσκεται η οικογένεια για καλοκαιρινές διακοπές.

Καλοκαιρινές διακοπές  με βρέφη και νήπια

Τα βρέφη και τα νήπια έχουν ανάγκη από ένα σχετικά αυστηρό πρόγραμμα σχετικά με το φαγητό και τον ύπνο τους. Παρότι δεν χρειάζεται οι γονείς να αγχώνονται γι' αυτό, είναι απαραίτητο να τηρήσουν μια ρουτίνα για να διατηρήσουν  την ηρεμία τους. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι τα  βρέφη και τα νήπια  γίνονται γκρινιάρικα όταν είναι κουρασμένα, έχει περάσει η ώρα του ύπνου τους ή δεν έχουν φάει. Μοιραία, βέβαια, κάποιες μικροαλλαγές ή παραχωρήσεις μπορούν να γίνουν ανάλογα με τις δραστηριότητες της ημέρας, αφού στις καλοκαιρινές διακοπές οι ρυθμοί της οικογένειας αλλάζουν. Τα μικρά παιδιά επίσης, χρειάζονται συνεχή απασχόληση με κάτι, κυρίως όταν βρίσκονται σε υπερένταση, επομένως καλό είναι να έχουν μαζί τους τα αγαπημένα τους παιχνίδια ή βιβλιαράκια.  Πάντως, το παιχνίδι στην παραλία, με κουβαδάκια και φτυαράκια είναι αρκετό για να παραμείνουν απασχολημένα, όπως και το κολύμπι στη θάλασσα.

Καλοκαιρινές διακοπές με παιδιά σχολικής ηλικίας

Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά και φτάνουν στη σχολική ηλικία τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχουν για παιχνίδι και  περιπέτεια στις καλοκαιρινές διακοπές,  καθώς όλο το χρόνο είναι ιδιαίτερα πιεσμένα. Όμως επειδή οι απαιτήσεις της σχολικής χρονιάς και το υπερφορτωμένο πρόγραμμα βρίσκουν τα παιδιά εξαντλημένα το καλοκαίρι, μια εξίσου «φορτωμένη» καθημερινότητα ή ένα πολύ αυστηρό πρόγραμμα στον ύπνο και το φαγητό περισσότερο θα  τα αγχώσουν παρά θα τα αποσυμπιέσουν. Επίσης, σ' αυτές τις ηλικίες τα παιδιά αρχίζουν να έχουν απαιτήσεις όσον αφορά την παρέα. Συνεπώς, οι καλοκαιρινές διακοπές αποτελούν ιδανική ευκαιρία   για τα παιδιά ώστε  να  δημιουργήσουν έναν κύκλο από συνομηλίκους, κυρίως του ίδιου φύλου.

Καλοκαιρινές διακοπές παρέα με φίλους

Τα παιδιά δημιουργούν πιο εύκολα  φιλικό κύκλο αν κάνουν διακοπές σε σταθερά μέρη, όπου μπορούν να ξαναβρούν φίλους από προηγούμενες χρονιές. Το ίδιο ισχύει όταν οι γονείς τους  κανονίζουν να  περάσουν τις καλοκαιρινές διακοπές μαζί  με οικογενειακούς φίλους που έχουν κι εκείνοι παιδιά σε παρόμοιες ηλικίες. Επίσης,  για την δημιουργία φιλικού παιδικού κύκλου βοηθά να υπάρχουν αδέλφια στην οικογένεια. Τέλος, οι  γονείς μπορούν να κανονίσουν να  φιλοξενήσουν στις καλοκαιρινές διακοπές  ένα φίλο (π.χ. συμμαθητή) του παιδιού τους, ειδικά αν είναι μοναχοπαίδι.

Όχι μαθήματα στις καλοκαιρινές διακοπές

Στις καλοκαιρινές διακοπές  ο πολύτιμος χρόνος  των παιδιών δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιείται για μάθηση μέσα από σχολικά βιβλία και για επαναλήψεις. Κάτι τέτοιο μόνο γκρίνια, πίεση και αρνητικό κλίμα στην οικογένεια μπορεί να δημιουργήσει. Επίσης, προκαλεί επιπρόσθετο άγχος στο παιδί και μπορεί να το οδηγήσει σε αρνητική απόδοση τον επόμενο χειμώνα. Η μάθηση, άλλωστε, μπορεί να γίνει μέσα από εξωσχολικά και κυρίως λογοτεχνικά βιβλία που αρμόζουν στην ηλικία του παιδιού. Καλό είναι η επιλογή τους να γίνει μαζί με το παιδί ώστε να διατυπώσει κι εκείνο την άποψή του.  Επίσης, αν ο προορισμός των καλοκαιρινών διακοπών είναι κοντά σε ιστορικούς χώρους, τότε οι γονείς μπορούν να οργανώσουν μια επίσκεψη, ώστε τα παιδιά να συνδεθούν με χώρους για τους οποίους έχουν διαβάσει από σχολικά και άλλα βιβλία.  Αν πάλι οι καλοκαιρινές διακοπές  είναι στο εξωτερικό, η έκθεση των παιδιών  σε μια ξένη γλώσσα (την οποία γνωρίζουν έστω και ελάχιστα) βοηθά τα  παιδιά  να την μάθουν καλύτερα  μέσω της εξάσκησης.    Πάνω απ' όλα όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε  ότι τα παιδιά ακονίζουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα τους μέσα από το παιχνίδι  που είναι πολύ πιο χρήσιμο από τις στείρες γνώσεις.

Καλοκαιρινές διακοπές παρέα με τους γονείς

Στις  καλοκαιρινές διακοπές τα παιδιά πρέπει να  ξοδεύουν  ποιοτικό χρόνο και με τους γονείς αλλά όσο μεγαλώνουν αντιδρούν στην ιδέα να κάνουν παρέα με τους «μεγάλους».   Παράλληλα, οι καλοκαιρινές διακοπές αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία για   τους γονείς να έρθουν πιο κοντά με τα παιδιά τους και να συζητήσουν διάφορα θέματα που ίσως να μην είχαν το χρόνο στην καθημερινότητα. Καλό είναι ωστόσο στις καλοκαιρινές διακοπές να μην αναμοχλεύονται ζητήματα που έχουν προκαλέσει ένταση κατά τη διάρκεια της χρονιάς ή που πειράζουν ιδιαίτερα τα παιδιά.

Καλοκαιρινές διακοπές με παιδιά-εφήβους

Οι έφηβοι έχουν κι εκείνοι ανάγκη από ξεκούραση μετά από ένα ακόμη πιο δύσκολο χειμερινό πρόγραμμα. Έτσι, είναι απαγορευτική η σχολική μελέτη στις  καλοκαιρινές διακοπές, ακόμα κι αν πρόκειται για παιδιά που μπαίνουν στην τελευταία τάξη του  λυκείου, ειδικά αν έχουν περάσει ένα μεγάλο μέρος του καλοκαιριού με διάβασμα ή φροντιστήρια. Σε κάθε περίπτωση, οι οικογενειακές ολιγοήμερες καλοκαιρινές διακοπές είναι μια καλή ευκαιρία για ανασυγκρότηση δυνάμεων πριν τη μεγάλη «μάχη» των πανελλαδικών  εξετάσεων.

Καλοκαιρινές διακοπές χωρίς τηλεόραση

Ωστόσο οι καλοκαιρινές διακοπές δεν είναι εύκολη υπόθεση για τους γονείς που έχουν παιδιά στην εφηβεία. Επειδή οι έφηβοι βαριούνται εύκολα, καλό είναι να συμμετέχουν στην επιλογή του προορισμού  των  διακοπών και η επιλογή αυτή να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις των εφήβων. Όσο περισσότερα έχουν να κάνουν οι έφηβοι στον τόπο παραθερισμού και όσο πιο πολλές παρέες δημιουργήσουν, τόσο λιγότερο θα κλειστούν στη μουσική τους, στα κινητά και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Όσο για την τηλεόραση, παρότι δεν χρειάζεται να είναι οι γονείς αυστηροί ως προς τις ώρες, είναι σημαντικό να περιορίζουν τους έφηβους στο περιεχόμενο των εκπομπών που θα  δουν. Βέβαια,  τέτοιου είδους έλεγχος  δεν είναι πάντα εφικτός στις καλοκαιρινές διακοπές καθώς τα παιδιά μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετικό δωμάτιο απ' ότι οι γονείς.

Απαραίτητη η παρέα στις καλοκαιρινές διακοπές

Την περίοδο της εφηβείας τα περισσότερα παιδιά όχι μόνο δεν επιθυμούν να συζητούν ή να κάνουν παρέα με τους γονείς τους, αλλά δείχνουν έντονα είτε με απόσυρση είτε με επιθετικότητα την αντίδρασή τους σε κάθε προσπάθεια των μεγαλυτέρων. Γι' αυτό και είναι απαραίτητη η διευκόλυνση των παιδιών να βρεθούν με συνομήλικούς τους και η ενθάρρυνση, χωρίς υπερβολές, για κοινωνικοποίηση. Ανάλογα με την ηλικία και το χώρο, οι έφηβοι μπορούν να έχουν μεγαλύτερες ελευθερίες απ' ότι το χειμώνα ως προς το τι θα επιλέξουν να κάνουν, πόσο θα απομακρυνθούν και τι ώρα θα κοιμηθούν. Οι γονείς πρέπει να θέσουν περιορισμό κυρίως  για την ώρα που θα γυρίσουν οι έφηβοι  μετά τις νυχτερινές εξόδους. Όσον αφορά τα υπόλοιπα, καλό είναι να δίνεται η ελευθερία στους ίδιους τους εφήβους  να τα χειριστούν. Είναι απαραίτητο οι γονείς να δείχνουν εμπιστοσύνη στους έφηβους, καθώς η ένδειξη εμπιστοσύνης ενισχύει την αυτοπεποίθησή τους και τους βοηθά να γίνουν πιο υπεύθυνοι.  Βέβαια, η απόφαση που θα πάρουν οι γονείς σχετικά με τις καλοκαιρινές διακοπές πρέπει να σχετίζεται με την ηλικία και την ωριμότητα των εφήβων. Για παράδειγμα, μπορούν να ζητήσουν από τους έφηβους να συμμετέχουν σε κάποιες δραστηριότητες μαζί τους, ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες  μπορούν οι έφηβοι να μην ακολουθήσουν την οικογένεια στις διακοπές  και να κάνουν διακοπές για λίγες ημέρες  σε διαφορετικό προορισμό  με τους φίλους τους.

Συγγραφέας: 

Χριστίνα Σαμαράκη

Σχολικά είδη: Σημασία έχει η ασφάλεια

Το σημαντικότερο κριτήριο για να αγοράσετε σχολικά είδη πρέπει να είναι η ασφάλεια των παιδιών, τονίζουν οι ενώσεις καταναλωτών και εφιστούν την προσοχή στους γονείς. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε παλαιότερη έρευνα από το Γενικό Χημείο του Κράτους το 25% των επικίνδυνων ειδών βρέθηκε να είναι σχολικά προϊόντα, ενώ το σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών για μη ασφαλή προϊόντα RAPEX εκδίδει πολύ συχνά ανακοινώσεις για ανακλήσεις σε επικίνδυνα σχολικά είδη, τα περισσότερα μάλιστα προέλευσης Κίνας.
Ο γενικός κανόνας για να αποφύγετε τα επικίνδυνα σχολικά είδη που παραμονεύουν στην αγορά είναι η προσεκτική μελέτη της σήμανσης τους και η σθεναρή αντίσταση στην πανδαισία των χρωμάτων και των σχεδίων που μπορούν να παρασύρουν τα παιδιά, ακόμα και τους ίδιους τους γονείς. Επίσης πρέπει να γνωρίζετε ότι συχνά οι κίνδυνοι κρύβονται σε σχολικά είδη που μοιάζουν με παιχνίδια, αλλά οι κατασκευαστές δεν είναι υποχρεωμένοι από το νόμο να τηρούν τις προδιαγραφές ασφαλείας που ορίζονται για τα παιχνίδια. Για παράδειγμα στυλό που ανάβουν ή μολύβια με διακοσμητικά μικροσκοπικά αυτοκόλλητα μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τα παιδιά και την υγεία τους

Επικίνδυνα σχολικά είδη και χημικές ουσίες

Οπως τονίζει το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, δεν πρέπει να αγοράζετε σχολικά είδη που μοιάζουν με τρόφιμα ή που μυρίζουν σαν τρόφιμα. Οι μυρωδιές προέρχονται από χημικές ουσίες, ενώ η οσμή και το σχήμα παρασύρουν τα μικρότερα παιδιά να τα βάλουν στο στόμα τους. Επικίνδυνα τοξικά μπορεί να κρύβονται και σε άλλα σχολικά είδη, όπως στο εξώφυλλο ενός όμορφου τετραδίου με χαρούμενα εντυπωσιακά σχέδια, αν έχουν χρησιμοποιηθεί φθαλικές ενώσεις στο πλαστικό του επικάλυμμα, προϊόντα που προέρχονται κατά κύριο λόγο από χώρες όπως η Κίνα.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δώσετε στις κόλες, καθώς μόνο μέσα στην τελευταία συνοπτική εβδομαδιαία λίστα του RAPEX αναφέρονται πέντε διαφορετικά επικίνδυνα προϊόντα - τέσσερα από την Κίνα και ένα από την Τουρκία - που περιέχουν τριχλωρομεθάνιο (χλωροφόρμιο) σε περιεκτικότητα έως και 23%, όταν η αναλογία που επιτρέπεται είναι μόλις 0.1%. Από τα υπόλοιπα σχολικά είδη ιδιαίτερη προσοχή χρειάζονται οι μαρκαδόροι, τα διορθωτικά (μπλάνκο) και τα χρώματα, που πρέπει να έχουν διαλύτη μόνο το νερό, αφού αν έχουν χρησιμοποιηθεί χημικά μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνα.

Σχολικά είδη: Πλαστικό vs χαρτιού

Οσο περισσότερο αποφεύγετε τα πλαστικά σχολικά είδη, τόσο καλύτερα για την υγεία του παιδιού σας. Εκείνο που πρέπει ιδιαίτερως να προσέχετε είναι τα πλαστικά σχολικά προϊόντα που αναγράφουν PVC, που προκαλούν σοβαρές ορμονικές διαταρραχές. Εξίσου επικίνδυνα είναι και τα προϊόντα που αναγράφουν PC, αφού τα πολυανθρακικά πλαστικά είναι πολλαπλώς επικίνδυνα για την υγεία. Προσέξτε επίσης να μην αναγράφονται οι αριθμοί 3 και 7 που αντιστοιχούν σε PVC και PC.
Γενικά, προτιμήστε σχολικά είδη από χαρτί και μάλιστα χαρτί που δεν περιέχει χλώριο, το οποίο πυροδοτεί δερματικές αλλεργίες. Αποφύγετε τα σχολικά προϊόντα αμφίβολης προέλευσης, ενώ μπορείτε να επιλέξετε ελεύθερα τα σχολικά είδη οικολογικής προέλευσης. Η σήμανση CE στα σχολικά είδη προσφέρει σε γενικές γραμμές ασφάλεια, ενώ τα πολυ φτηνά προϊόντα πρέπει γενικώς να σας βάλουν σε υποψίες.
Πριν εξορμήσετε για την αγορά των σχολικών ειδών είναι απαραίτητο να εξηγήσετε στο παιδί όλους τους κινδύνους και να φτιάξετε μαζί έναν κατάλογο από τα απαραίτητα σχολικά προϊόντα. Ετσι, το παιδί θα είναι προετοιμασμένο όταν την ώρα των αγορών του αρνηθείτε κάποια σχολικά είδη, που είναι μεν πολύχρωμα και όμορφα, μπορούν όμως να αποδειχθούν επικίνδυνα για την υγεία του.

Σχολική τσάντα-συμβουλές για την επιλογή της

Η σχολική τσάντα ενοχοποιείται για την εμφάνιση της σκολίωσης στους μαθητές και για αυτό δεν πρέπει να είναι βαριά, ούτε να κρατιέται με λάθος τρόπο.  Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι τα λάθη που γίνονται με τη σχολική τσάντα, αν γίνονται συστηματικά σε βάθος χρόνου  αυξάνουν κατά 50% την πιθανότητα  να εμφανιστεί σκολίωση στους μαθητές ή να επιδεινωθεί η  προϋπάρχουσα ιδιοπαθής σκολίωση. Σύμφωνα με τις επίσημες οδηγίες,  το  βάρος της σχολικής τσάντας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να  ξεπερνά το 1/6 του σωματικού  βάρους του παιδιού και είναι εντελώς λάθος παιδιά που ζυγίζουν τριάντα κιλά να κρατούν τσάντες, οι οποίες φτάνουν τα 7-8 κιλά.

Σχολικές τσάντες σακίδια  Vs τσάντες χειρός

Οι μαθητές πρέπει να  προτιμούν  τα  σακίδια πλάτης και όχι  τις τσάντες χειρός, ενώ τα καταλληλότερα  σακίδια για την πρόληψη της σκολίωσης είναι όσα  έχουν ειδική επένδυση  από κάποιο σπογγώδες υλικό (π.χ. λάτεξ) στην πλάτη και τις τιράντες.   Στις σχολικές τσάντες σε στυλ σακίδιο πλάτης, οι τιράντες πρέπει να είναι φαρδιές, ώστε να μοιράζεται σωστά το βάρος στην πλάτη, ενώ  είναι σημαντικό το παιδί να φορά το σακίδιο σωστά και με τις δύο τιράντες.   Όταν τα παιδιά φορούν το σακίδιο μόνο με την μία τιράντα (κάτι που γίνεται συχνά  και για λόγους ευκολίας αλά και σαν στυλ), τότε είναι σαν να κρατούν μια τσάντα χειρός αφού το βάρος της σχολικής τσάντας  δεν κατανέμεται σωστά στην πλάτη τους. Συνεπώς όταν τα σακίδια πλάτης φοριούνται από την μία μόνο πλευρά ισοδυναμούν με τσάντα χειρός σε ότι αφορά τον κίνδυνο σκολίωσης.

Η σχολική τσάντα ψηλά στην πλάτη

Επίσης  οι τσάντες σε στυλ  σακίδιο πλάτης πρέπει να  φοριούνται ψηλά, δηλαδή το επάνω μέρος τους να βρίσκεται στο ύψος της ωμοπλάτης και  να μην  πέφτουν χαμηλά πίσω στη μέση  γιατί  τότε το σώμα γέρνει μπροστά ώστε  να αντισταθμίσει το βάρος. Όταν ο κορμός γέρνει προς τα εμπρός αυξάνεται ο κίνδυνος κύφωσης, ενώ  μεγαλώνουν και τα φορτία που δέχεται η σπονδυλική στήλη στη μέση. Έτσι εντείνεται ο κίνδυνος για σκολίωση και  πόνους στη μέση που  μπορεί να εκδηλωθούν στην μετέπειτα ζωή.

Πώς  να γεμίζουν τα παιδιά την σχολική τσάντα

Σημαντικός όμως είναι και ο τρόπος που οι μαθητές γεμίζουν την σχολική τσάντα. Ο σωστός τρόπος είναι να ξεκινούν από τις θήκες που βρίσκονται πιο κοντά στην πλάτη γιατί το βάρος τους εκμηδενίζεται. Επίσης  πρέπει να αποφεύγουν  να τοποθετούν μέσα στη σχολική τσάντα βαριά αντικείμενα και να παίρνουν στο σχολείο μονάχα τα απαραίτητα.  Επειδή στα κορίτσια ο σκελετός ωριμάζει ταχύτερα, οι μαθήτριες  πρέπει να προσέχουν πολύ τι βάζουν στην σχολική τους τσάντα  και πώς  την κρατούν. Μεγάλη προσοχή   χρειάζεται από τους μαθητές και τις μαθήτριες στις ηλικίες 11-15 ετών (τα κορίτσια) και  13-17 ετών (τα αγόρια), καθώς λάθη με την σχολική τσάντα  σε αυτά τα κρίσιμα στάδια ζωής μπορούν να επιδεινώσουν την σκολίωση ή να προκαλέσουν την μετέπειτα εμφάνισή της.

Η θέση της σχολικής τσάντας στο ποδήλατο

Ιδιαίτερα προσεκτικά με το πως κουβαλούν την τσάντα πρέπει να είναι  και όλα τα παιδιά που πηγαίνουν με άλλα μεταφορικά μέσα στο σχολείο εκτός από το σχολικό (πούλμαν-λεωφορείο). Αν πηγαίνουν με τα πόδια δέχονται μεγαλύτερη επιβάρυνση και πρέπει να φορούν το σχολικό σακίδιο στην πλάτη σωστά και με τις δύο τιράντες.  Αν πηγαίνουν με ποδήλατο,  η κυρτή στάση της πλάτης  αυξάνει την επιβάρυνση του κορμού,  αλλά βοηθά το ότι υπάρχουν τέσσερα σημεία  στήριξης του σώματος (χέρια  και πόδια).Το μεγάλο λάθος που κάνουν αρκετοί μαθητές οι οποίοι κινούνται με ποδήλατο είναι πως κρατούν την σχολική τσάντα-σακίδιο ανάποδα στο στήθος αντί για την πλάτη, είτε για λόγους ευκολίας είτε από προσωπικό στυλ.  Τότε το σακίδιο αυξάνει με το βάρος του την κύρτωση της σπονδυλικής στήλης και εντείνει τον κίνδυνο για σκολίωση. Η καλύτερη θέση για την σχολική τσάντα στο ποδήλατο είναι στην σχάρα, ώστε να μην επιβαρύνει το σώμα του μαθητή.
Αναστάσιος Τερζόπουλος:

• φυσικοθεραπευτής,
• πρόεδρος του περιφερικού συλλόγου φυσικοθεραπευτών Δωδεκανήσου.

Ρινορραγίες στα παιδιά. Μείνετε ήρεμοι.

Τι προκαλεί ρινορραγία;

Η μύτη έχει πολλά αιμοφόρα αγγεία τα οποία ζεσταίνουν και υγραίνουν τον αέρα που εισπνέουμε. Αυτά τα αγγεία βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του βλεννογόνου, ειδικά στο πρόσθιο τμήμα του, και είναι εύκολο να τραυματιστούν. Η ρινορραγία στα παιδιά  συμβαίνει όταν κάποιο από τα μικρά αγγεία του πρόσθιου τμήματος του βλεννογόνου της μύτης τραυματίζεται. Συνήθως  αυτό προκαλείται από κάτι εντελώς αθώο όπως με το ξύσιμο της μύτης, όταν το σπίτι είναι ζεστό και με ξηρή ατμόσφαιρα το χειμώνα οπότε προκαλείται ξηρότητα του βλεννογόνου, με ένα δυνατό φύσημα ή με ένα χτύπημα στη διάρκεια του παιχνιδιού. Επίσης, όχι τόσο σπάνια, το παιδί μπορεί να έχει σπρώξει ένα  ξένο σώμα στην μύτη.

Πως αντιμετωπίζεται η ρινορραγία;

Η ρινορραγία μπορεί να είναι ένα τραυματικό γεγονός για το παιδί. Η θέα του αίματος προκαλεί τρόμο και τον φόβο ότι υπάρχει κάποιο σοβαρό πρόβλημα. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό οι γονείς να παραμένουν ήρεμοι και να καθησυχάζουν το παιδί τους.

Ακολουθείστε τις παρακάτω απλές συμβουλές:

• Βάλτε το παιδί να καθίσει και να σκύψει το κεφάλι του προς τα εμπρός ώστε το αίμα να τρέχει προς τα εμπρός.
• Μην βάζετε το παιδί να ξαπλώσει ή να έχει το κεφάλι του προς τα επάνω γιατί έτσι θα καταπίνει το αίμα με αποτέλεσμα να του προκαλέσει ναυτία, εμετό ή και διάρροια.
• Πείτε στο παίδι να φυσήξει την μύτη του για να απομακρυνθούν τυχόν πήγματα αίματος.
• Πιέστε με τον αντίχειρα και το δείχτη του χεριού το μαλακό τμήμα της μύτης ασκώντας σταθερή πίεση για 5 λεπτά συνεχώς. Εάν η ρινορραγία δεν έχει σταματήσει επαναλάβετε την πίεση για 10 λεπτά. Συμβουλευτείτε το ρολόι σας για να είστε σίγουροι ότι έχουν περάσει 10 λεπτά.
• Μια καλή ιδέα είναι να βλέπετε τηλεόραση ή να πείτε στο παιδί μια ιστορία για να αποσπάσετε την προσοχή του στο διάστημα αυτό.
• Εάν το παιδί είναι αρκετά μεγάλο μάθετε το να πιέζει μόνο του την μύτη του.
• Όταν σταματήσει η ρινορραγία το παιδί δεν πρέπει να παίξει έντονα ή να ασκηθεί για 1-2 ώρες και να μην πειράζει ή φυσάει έντονα τη μύτη του για 1-2 ημέρες.
• Εάν η ρινορραγία δεν σταματήσει η επαναλαμβάνεται επισκεφτείτε έναν ειδικό ιατρό.

Πότε θα πρέπει να εξεταστεί το παιδί από γιατρό σε περίπτωση ρινορραγίας;

• Σε περίπτωση τραυματισμού για αποκλεισμό πιθανού κατάγματος ή σε πιθανότητα ξένου σώματος στην μύτη.
• Εάν δεν μπορείτε να σταματήσετε τη ρινορραγία μετά πάροδο 15 λεπτών.
• Εάν το παιδί παθαίνει συχνά ρινορραγίες, ιδιαίτερα εάν διαρκούν περισσότερο από 15 λεπτά.
• Εάν το παιδί εμφανίζει δυσχέρεια ρινικής αναπνοής.
• Εάν το παιδί εμφανίζει αιμορραγία και από κάποια άλλη περιοχή όπως από τα ούλα ή από τα αυτιά.

Ο γιατρός θα εντοπίσει την ακριβή θέση της ρινορραγίας. Εάν η ρινορραγία δεν σταματήσει θα καυτηριάσει το αγγείο. Αυτό είναι μια διαδικασία απλή και σχετικά ανώδυνη για το παιδί. Η καυτηρίαση γίνεται συνήθως με κάποιο χημικό διάλυμα ή με ηλεκτρική ή θερμική συσκευή. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να τοποθετηθεί κάποια ειδική γάζα στην μύτη του παιδιού ώστε να ασκηθεί ισχυρή πίεση στο αγγείο για να σταματήσει η ρινορραγία. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να ζητήσει ειδικές εξετάσεις αίματος για να ελεγχθεί ο μηχανισμός πηκτικότητας του αίματος του παιδιού.

Προφύλαξη

Προφυλάξτε το παιδί κόβοντας συχνά τα νύχια του και τοποθετώντας υγραντήρα το βράδυ στο δωμάτιο του ώστε να υγραίνεται ο αέρας. Βάζετε καθαρή βαζελίνη στο πρόσθιο τμήμα του εσωτερικού της μύτης του κάθε βράδυ για να διατηρείται ο βλεννογόνος της μύτης υγρός και μαλακός.
Γράφει η Δήμητρα Ντινοπούλου
Παιδοωτορινολαρυγγολόγος, Ευρωκλινική Παίδων

Aγοράζοντας καινούργια παπούτσια

Tα περισσότερα παιδιά αρχίζουν να βαδίζουν με τα πρώτα τους γενέθλια, κάνουν δηλαδή τα πρώτα δύο-τρία βήματά τους χωρίς να κρατιούνται. Yπάρχουν και παιδιά που βαδίζουν ένα με δύο μήνες νωρίτερα ή άλλα βαδίζουν τρεις με τέσσερις μήνες αργότερα. Γι' αυτή την καθυστέρηση, εφόσον δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι, π.χ. προωρότητα, δεν πρέπει να ανησυχείτε. Kαθώς το παιδί σας αρχίζει να περπατά, μπορεί να έχετε τις πρώτες σας ερωτήσεις σχετικά με τα υποδήματα που πρέπει να φορά. Oσο το παιδί σας μεγαλώνει, χρειάζεται συχνά νέα παπούτσια, δημιουργώντας επιπλέον ερωτήματα. Oι ακόλουθες υποδείξεις έχουν ως σκοπό να σας βοηθήσουν να απαντήσετε στα ερωτήματα αυτά και να βρείτε το κατάλληλο υπόδημα για το παιδί σας.

Tο κατάλληλο παπούτσι

Oταν επιλέγετε τα παπούτσια του παιδιού σας, πρέπει να αναρωτιέστε τα ακόλουθα:

• Tαιριάζει το παπούτσι στο πόδι;
• Πως είναι φτιαγμένο το παπούτσι;
• Eίναι κατάλληλος ο τύπος αυτός του παπουτσιού για την ηλικία του παιδιού σας;

Tα βρέφη δεν χρειάζονται παπούτσια. Xρειάζονται μόνο ζεστές και φαρδιές κάλτσες για να κρατούν τα πόδια ζεστά ή ειδικά παπούτσια προ της βάδισης, που δεν «αγκαλιάζουν» τα πόδια. Tο υπόδημα πρέπει να είναι εύκαμπτο για να προσφέρει σταθερή υποστήριξη. Πολύ σημαντικό είναι το υπόδημα να έχει το σχήμα του ποδιού. Tο παιδί σας μπορεί να κυκλοφορεί ξυπόλητο σε προστατευμένο περιβάλλον, όπως μέσα στο σπίτι του, και μάλιστα χωρίς τις κάλτσες που προκαλούν αστάθεια και δημιουργούν ανασφάλεια με αποτέλεσμα τις συχνές πτώσεις.

Nηπιακά παπούτσια

Tα παπούτσια για τα παιδιά ηλικίας 9 μηνών έως 3 ετών πρέπει να επιτρέπουν στο πόδι να αναπνέει, καθώς τα πόδια τους ιδρώνουν πολύ. Aποφύγετε τα συνθετικά υλικά που δεν αναπνέουν. Για παιδιά ηλικίας 9-18 μηνών διαλέξτε υποδήματα με ψηλό κόψιμο, που «κάθονται» στο πόδι καλύτερα απ' ότι παπούτσια του τένις με χαμηλό κόψιμο. Ένα δερμάτινο ή υφασμάτινο δετό παπούτσι είναι ασφαλέστερο, κάθεται καλύτερα στο πόδι και ταιριάζει καλύτερα στα ποδαράκια. H σόλα πρέπει να είναι λεία σαν την παλάμη του χεριού σας. Mια λεία σόλα σημαίνει λιγότερη τριβή ώστε το παπούτσι να μην καθηλώνεται στο έδαφος, προκαλώντας τη πτώση του παιδιού. Διαλέξτε ελαφρά ως προς το βάρος παπούτσια, καθώς τα παιδιά σε αυτή την ηλικία δαπανούν πολλή ενέργεια στη βάδιση. Tα νήπια, όπως είπαμε και πιο πάνω, μπορούν να βαδίζουν ξυπόλητα και χωρίς κάλτσες σε ελεγχόμενο έδαφος, όπως μέσα στο σπίτι, στην άμμο κ.λπ.

Παπούτσια παιδιών σχολικής ηλικίας

Tο στιλ και το ταίριασμα στο πόδι είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά της σχολικής ηλικίας. Στην ηλικία αυτή μπορούν να διαλέξουν από μεγάλη ποικιλία επιλογών, όπως αθλητικά  παπούτσια, σανδάλια, υποδήματα περιπάτου κ.λπ. Ψάξτε για παπούτσια ελαστικά, καλά αεριζόμενα και λογικά σε τιμή, που αφήνουν αρκετό χώρο για ανάπτυξη. Aν έχετε σημαντική δυσκολία να βρείτε παπούτσια που ταιριάζουν ή αν το παιδί σας αναπτύξει κάλους, εξελκώσεις (ανοικτά τραύματα) ή άλλα προβλήματα στα πόδια, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. Tέλος, μην διαφοροποιείτε τα παιδιά σας σ' αυτή την ηλικία, σε σχέση με τα άλλα, με ειδικές κατασκευές υποδημάτων, παρά μόνο αν ο παιδοορθοπεδικός σας το κρίνει απολύτως απαραίτητο.

Tο ταίριασμα

Nα προσέχετε το μήκος, πλάτος και βάθος του παπουτσιού, καθώς το παιδί σας δοκιμάζει τα παπούτσια του. Mικρότερα παπούτσια μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στα δάχτυλα, είσφρυση όνυχος, σφυροδακτυλία (παραμόρφωση των δακτύλων), κάλους και υπεροστώσεις. Tα πόδια των παιδιών μεγαλώνουν ανά διαστήματα απότομα (με ώσεις) και απαιτούνται καινούργια υποδήματα κάθε 3-4 μήνες. Στα περισσότερα βρέφη (κάτω από 16 μηνών) τα πόδια μεγαλώνουν περισσότερο από μισό νούμερα σε δύο μήνες. Σε νήπια από 16 έως 24 μηνών μεγαλώνουν κατά μέσον όρο μισό νούμερο κάθε τρεις μήνες. Aπό 24 έως 36 μηνών μεγαλώνουν κατά μέσον όρο μισό νούμερο κάθε τέσσερις μήνες. Πάνω από 3 ετών, μεγαλώνουν μισό νούμερο κάθε 4-6 μήνες. Tα περισσότερα αγόρια φορούν παπούτσια ένα νούμερο μεγαλύτερα από τα κορίτσια της ίδιας ηλικίας. Πρέπει να εξετάσετε ακόμη το βάθος του παπουτσιού, ώστε να εξασφαλίστε ότι η οροφή του δεν πιέζει τα δάχτυλα ή τα νύχια και δεν έχει ραφές ή κόμπους. Παπούτσια με στρογγυλές μύτες είναι πιο ευρύχωρα για τα δάχτυλα.

Οι κάλτσες

Mην ξεχνάτε ότι και οι κάλτσες πρέπει να μεγαλώνουν μαζί με το παιδί! Πολύ συχνά οι κάλτσες είναι στενόχωρες και σφίγγουν υπερβολικά τα ποδαράκια. Aλλοτε, πάλι οι κάλτσες είναι ένα νούμερο μεγαλύτερες, γεμίζουν το παπούτσι και το κάνουν «στενό» χωρίς να είναι. Nα θυμάστε ότι τα παπούτσια πρέπει να είναι άνετα από την αρχή. Aν καινούργια παούτσια πρέπει «να ανοίξουν», σημαίνει ότι είτε δεν ήταν καλά σχεδιασμένα είτε ήταν ακατάλληλα για το πόδι του παιδιού σας.

H κατασκευή

Tα περισσότερα παπούτσια αποτελούνται από τέσσερα μέρη: το άνω τμήμα, την εσωτερική και την εξωτερική σόλα και το τακούνι με το πίσω μέρος (το κράτημα της πτέρνας».

Aνω τμήμα

Tο άνω τμήμα του παπούτσιού του παιδιού σας πρέπει να είναι κατασκευασμένο από δέρμα, ύφασμα ή από τα νεότερα υλικά. Tα παιδικά πόδια ιδρώνουν πολύ και το άνω τμήμα του υποδήματος πρέπει να είναι κατασκευασμένο από υλικά που «αναπνέουν», όπως το δέρμα και το ύφασμα. Nα αποφύγετε συνθεντικά υλικά, όπως πλαστικό.

H εσωτερική σόλα

Nα βεβαιώνεστε ότι η εσωτερική σόλα αποτελείται από απορροφητικό υλικό. Mπορεί να χρειαστείτε ενισχύσεις πελμάτων. Tα περισσότερα παιδιά δεν χρειάζονται ειδική υποστήριξη στην καμάρα. H παιδική καμάρα αναπτύσσεται πλήρως στην ηλικία των 6-8 ετών. Oλα τα βρέφη μέχρι 16 μηνών έχουν πλατυποδία και τα νήπια μέχρι τη σχολική ηλικία μπορεί να
φαίνονται πλατυποδικά χωρίς να είναι, λόγω βλαισογονίας (στροφής του ποδιού προς τα έξω) και χαλαρών συνδέσμων. Πρέπει να γνωρίζετε ότι κανένα ειδικό πέλμα δεν διορθώνει την πλατυποδία, απλά τα παιδιά που έχουν τα προοστατεύει.

H εξωτερική σόλα

H εξωτερική σόλα είναι υπεύθυνη για την πρόσφυση, την απορρόφηση των κραδασμών και την ελαστικότητα. Kάποιες εξωτερικές σόλες που είναι πολύ κολλώδεις και παχιές (π.χ. κρεπ) πρέπει να αποφεύγονται, καθώς κάνουν τα μικρά παιδιά αδέξια και μπορεί να προκαλέσουν πτώσεις.

Tο τακούνι

Tα νήπια δεν χρειάζονται τακούνι στα παπούτσια τους. Oι επίπεδες εξωτερικές σόλες καθιστούν ευκολότερη τη βάδιση. Mεγαλύτερης ηλικίας παιδιά μπορούν να φορούν παπούτσια με τακούνι, όχι όμως πολύ ψηλό (>2,5 cm), καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει ολίσθηση του ποδιού προς τα εμπρός, παγιδεύοντας τα δάχτυλα στο παπούτσι. Tο πίσω μέρος του παπουτσιού (το κράτημα της πτέρνας) πρέπει να είναι σκληρό και να φωλιάζει κάλα η πτέρνα μέσα γιατί αυτή καθοδηγεί το μπροστινό μέρος του ποδιού. Tο μποτάκι βοηθά στο καλύτερο κράτημα της πτέρνας, όχι ότι στηρίζει το σφυρά (αστραγάλους), όπως πιστεύει ο κόσμος. Tα σφυρά δεν χρειάζονται υποστήριξη. Tο υπόδημα πρέπει να είναι εύκαμπτο για να προσφέρει σταθερή υποστήριξη. Πολύ σημαντικό είναι να έχει το σχήμα του ποδιού.
Του Ηλία Καρανίκα, παιδοορθοπεδικου

Πλύσιμο των χεριών

Τα παιδιά συνηθίζουν να πιάνουν κάθε τι που παρατηρούν. Αντικείμενα πεταμένα στο χώμα ή στο πάτωμα, λάσπες με τις οποίες μπορούν να φτιάξουν «κουλουράκια», πέτρες ή ξύλα, κατοικίδια ή αδέσποτα ζώα και αναρίθμητα άλλα πράγματα που τραβούν την προσοχή τους, είναι εστίες μικροβίων. Αν το παιδί έρθει σε επαφή με αυτά τα αντικείμενα μπορεί στη συνέχεια να μολυνθεί, αγγίζοντας απλά τη μύτη, τα μάτια ή το στόμα του.
Το πλύσιμο των χεριών είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί η μετάδοση μικροβίων και
να προφυλαχθούν τα παιδιά σας από κάποια αρρώστια -και δεν εννοούμε μόνο το κοινό κρυολόγημα. Σοβαρότερες αρρώστιες, όπως η μηνιγγίτιδα, η βρογχιολίτιδα, η γρίπη, η ηπατίτιδα Α και οι περισσότεροι τύποι μολυσματικής διάρροιας μπορούν να αποφευχθούν με ένα απλό πλύσιμο των χεριών.

Πότε πρέπει το παιδί να πλένει τα χέρια του;

• Πριν από το φαγητό ή την προετοιμασία του
• μετά τη χρήση της τουαλέτας
• μετά την επαφή με ζώα, συμπεριλαμβανομένων και των κατοικίδιων
• μετά την επίσκεψη σε άρρωστους φίλους ή συγγενείς
• αφού φυσήξει τη μύτη του, βήξει ή φταρνιστεί
• όταν επιστρέψει στο σπίτι (μετά από παιχνίδι σε εξωτερικό χώρο, βόλτα με το σκύλο κ.λπ.).

Πώς πρέπει να πλένει τα χέρια του;

• Είναι καλύτερα το πλύσιμο να γίνεται με ζεστό νερό και όχι με κρύο γιατί έτσι σκοτώνονται καλύτερα τα
  μικρόβια.
• Τα χέρια πρέπει να σαπουνίζονται και να τρίβονται για περίπου 10 με 15 δευτερόλεπτα, ώστε να καθαριστούν και τα σημεία ανάμεσα στα δάχτυλα ή κάτω από τα νύχια. Αν το παιδί προσπαθεί να αποφύγει το πλύσιμο των χεριών, μπορείτε να το δελεάσετε δίνοντάς του να χρησιμοποιήσει σαπούνια με διάφορα χρώματα ή σε αστεία σχήματα. Επίσης, μια καλή ιδέα για να μην τελειώσει το πλύσιμο των χεριών μέσα σε 5 δευτερόλεπτα, είναι να συνηθίσει να λέει παράλληλα το αγαπημένο του τραγουδάκι!
• Μετά το σαπούνισμα, ακολουθεί ξέπλυμα των χεριών και σκούπισμα σε καθαρή πετσέτα.

Είναι πολύ σημαντικό να μάθει το παιδί από μικρό να πλένει σωστά και τακτικά τα χέρια του. Όσο πιο νωρίς αποκτήσει αυτή τη συνήθεια, τόσο πιθανότερο είναι να τη διατηρήσει στο μέλλον.
Ασφαλώς, η καλύτερη μέθοδος για να το εκπαιδεύσετε είναι να του δώσετε το καλό παράδειγμα, καθώς δεν θα μπορέσετε να το πείσετε να πλένει τα χέρια του αν δεν κάνετε κι εσείς το ίδιο.
Με τη συνεργασία της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας

Υγιεινή των δοντιών

Η πρόληψη για την υγεία των δοντιών ξεκινά ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης, γιατί τα δόντια αρχίζουν να σχηματίζονται πριν ακόμη από τη γέννηση του βρέφους. Η έγκυος θα πρέπει να ακολουθεί προσεκτικά τις οδηγίες του γιατρού της και να τρέφεται σωστά. Οι πρώτοι 5-6 περίπου μήνες της ζωής του βρέφους είναι επίσης σημαντικοί και, παρόλο που δεν έχουν βγει ακόμη τα πρώτα δοντάκια, θα πρέπει να τηρούνται κάποιοι κανόνες στοματικής υγιεινής. Τέλος, τα πρώτα δόντια του νηπίου, τα οποία συνήθως έχουν όλα εμφανιστεί έως την ηλικία των 5 ετών, θα πρέπει να φροντίζονται προσεκτικά. Η φροντίδα αυτών των δοντιών είναι σημαντική, γιατί:

• βοηθούν το παιδί να μασάει την τροφή
• βοηθούν το παιδί να μιλάει καθαρά
• διατηρούν το χώρο για την ανάπτυξη των μόνιμων δοντιών
• όσο πιο νωρίς μάθει το παιδί να φροντίζει τα δόντια του, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να του γίνει αυτή η φροντίδα συνήθεια για όλη του τη ζωή.

Ενοχλήσεις από την εμφάνιση των πρώτων δοντιών

Όταν τα πρώτα δόντια είναι έτοιμα να βγουν, τα ούλα μπορεί να φουσκώσουν και το παιδί να αισθάνεται ενόχληση. Για να το ανακουφίσετε μπορείτε να του δώσετε μια πιπίλα, ωστόσο, δεν πρέπει ποτέ να είναι βουτηγμένη σε γλυκά υγρά, γιατί η ζάχαρη μένει στα ούλα και αποτελεί τροφή για την ανάπτυξη βακτηρίων. Μπορείτε ακόμη να σκουπίσετε απαλά τα ούλα του μωρού με το δάχτυλο, με μία γάζα ή με ένα καθαρό ύφασμα. Επίσης, ο οδοντίατρος μπορεί να σας συστήσει ειδικά τζελ ή φάρμακο για την ανακούφιση του μωρού.

Μπορώ να βάζω το παιδί για ύπνο με το μπιμπερό του;

Οι υδατάνθρακες από το γάλα, το χυμό φρούτων ή οποιοδήποτε άλλο γλυκό υγρό διασπώνται στο στόμα σε ζάχαρη. Τα υπολείμματα από τα υγρά αυτά που παραμένουν στο στόμα του παιδιού βοηθούν την ανάπτυξη βακτηρίων και την εμφάνιση τερηδόνας. Για το λόγο αυτό:

• μη δίνετε ποτέ το μπιμπερό με γλυκό υγρό στο παιδί όταν το βάζετε για ύπνο
• αν θέλετε να το βοηθήσετε να ηρεμήσει, μπορείτε να του δώσετε την πιπίλα του, ή να βάλετε στο μπιμπερό σκέτο νερό
• μην το αφήνετε στη διάρκεια της ημέρας να τριγυρίζει με το μπιμπερό στο χέρι -μη χρησιμοποιείτε το μπιμπερό
  ως πιπίλα
• σκουπίστε με μία γάζα ή ένα ύφασμα τα ούλα και τα πρώτα δόντια του παιδιού αφού το ταΐσετε
• μάθετέ του να πίνει από φλιτζάνι από τη στιγμή που θα είναι σε θέση να το κρατήσει (συνήθως γύρω στην
  ηλικία του ενός έτους).

Κάνει κακό το πιπίλισμα του αντίχειρα;

Το πιπίλισμα του αντίχειρα είναι μία φυσιολογική συμπεριφορά για τα βρέφη και τα νήπια και συνήθως σταματά στην ηλικία των 4-5 ετών περίπου. Τους δίνει αίσθηση σιγουριάς και ασφάλειας και τα ανακουφίζει από τις ενοχλήσεις των ούλων, χωρίς να προκαλεί μόνιμα προβλήματα. Ωστόσο, αν συνεχιστεί μετά την ηλικία των 5 ετών, αυτό οφείλεται πιθανότατα σε άγχος, ενώ μπορεί να προκαλέσει ορθοδοντικά προβλήματα. Σε μία τέτοια περίπτωση:

• εξετάστε ποιοι είναι οι λόγοι που δημιουργούν άγχος στο παιδί και αντιμετωπίστε τους
• χειριστείτε με θετικό και όχι αρνητικό τρόπο την κατάσταση: επιβραβεύστε το παιδί όταν δεν πιπιλάει το δάχτυλό του και μην το τιμωρείτε όταν το κάνει
• βάλτε έναν επίδεσμο στο δάχτυλο ώστε να το αποτρέψετε από το πιπίλισμα (ιδίως τη νύχτα)
• ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει κάποιο προϊόν με πικρή γεύση για επάλειψη του αντίχειρα.

Γιατί είναι σημαντικό το φθόριο;

Το φθόριο είναι ένα φυσικό χημικό στοιχείο, το οποίο ενισχύει το σμάλτο των δοντιών και βοηθά στην επιδιόρθωση της φθοράς των δοντιών. Γι' αυτό είναι σημαντικό για την υγεία των δοντιών και την πρόληψη της τερηδόνας. Επειδή η ποσότητα του φθορίου στο πόσιμο νερό ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή, ενημερωθείτε σχετικά από την υπηρεσία ύδατος της περιοχής σας. Αν η ποσότητα δεν είναι αρκετή, ο οδοντίατρος μπορεί να σας συστήσει τη χρήση σταγονιδίων ή στοματικού διαλύματος με φθόριο. Τα συμπληρώματα φθορίου είναι απαραίτητα για τα παιδιά ηλικίας 6 μηνών έως 16 ετών που δεν λαμβάνουν αρκετό φθόριο.

Πλύσιμο των δοντιών

Ο καθημερινός καθαρισμός των δοντιών είναι απαραίτητος από τη στιγμή που θα εμφανιστούν τα πρώτα δοντάκια. Σκουπίστε τα δόντια του μωρού σας με ένα κομμάτι γάζας ή υγρού υφάσματος. Αρχίστε να χρησιμοποιείτε οδοντόβουρτσα καθώς το παιδί μεγαλώνει.

• διαλέξτε μία μαλακή οδοντόβουρτσα με γυαλιστερές, νάιλον τρίχες -μπορείτε να τη μαλακώσετε περισσότερο αν τη βουτήξετε για λίγο σε ζεστό νερό
• επειδή τα μικρά παιδιά τείνουν να καταπίνουν την οδοντόκρεμα, βάλτε στην οδοντόβουρτσα μικρή ποσότητα παιδικής οδοντόκρεμας (σε μέγεθος μπιζελιού)
• αν το παιδί είναι μικρό, κρατήστε του το κεφάλι με το ένα χέρι, ενώ του βουρτσίζετε τα δόντια με το άλλο
• για να βουρτσίσετε σωστά τα δόντια θα πρέπει:
  • οι τρίχες της βούρτσας θα πρέπει να είναι σε γωνία 45^ο με την ευθεία των ούλων
  • να βουρτσίσετε την επάνω επιφάνεια των δοντιών με απαλές κινήσεις μπρος-πίσω. Επιμείνετε ιδιαίτερα στα
    πίσω δόντια
  • με την άκρη της οδοντόβουρτσας να βουρτσίσετε την από μέσα μεριά των δοντιών
  • να μην ξεχνάτε να βουρτσίσετε και τη γλώσσα!
• το παιδί δεν θα έχει τη δεξιότητα να χειριστεί σωστά την οδοντόβουρτσα έως την ηλικία των 6-8 ετών. Αν θέλει να βουρτσίζει μόνο του τα δόντια του, θα πρέπει να είστε κι εσείς εκεί
• το βούρτσισμα πρέπει να διαρκεί 2-3 λεπτά
• κάντε το παιδί να δει το βούρτσισμα των δοντιών σαν παιχνίδι.

Διατροφή και υγεία των δοντιών

Η ισορροπημένη διατροφή είναι σημαντική για την ανάπτυξη γερών δοντιών. Εκτός από βιταμίνες και μέταλλα, το παιδί θα πρέπει να λαμβάνει επίσης αρκετό ασβέστιο, φώσφορο και φθόριο.
Τα σάκχαρα και το άμυλο είναι «εχθρός» για την υγεία των δοντιών γιατί καταστρέφουν το σμάλτο τους και βοηθούν στην ανάπτυξη τερηδόνας. Αποφύγετε την κατανάλωση γλυκών και σνακ, ιδίως τις βραδινές ώρες. Επειδή πολλές τροφές που είναι χρήσιμες για το παιδί περιέχουν ζάχαρη (π.χ. φρούτα) ή άμυλο (π.χ. ζυμαρικά, πατάτες), φροντίστε να λαμβάνει αυτές τις τροφές πριν βουρτσίσει τα δόντια του και όχι την ώρα που πηγαίνει για ύπνο.

Επίσκεψη σε οδοντίατρο

Η επίσκεψη
σε οδοντίατρο δεν είναι απαραίτητη πριν από την ηλικία των 2-3 ετών, εκτός εάν:

• έχει σπάσει κάποιο δόντι
• υπάρχουν σημάδια αποχρωματισμού στα δόντια
• κάποιο δόντι πονάει ή είναι ευαίσθητο σε ζεστές ή κρύες τροφές ή υγρά.

Μετά την ηλικία των 3 ετών, όταν και τα 20 δόντια έχουν βγει, θα πρέπει να γίνονται τακτικές επισκέψεις ελέγχου σε οδοντίατρο. Φροντίστε να τονίσετε στο παιδί ότι η επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι μία θετική εμπειρία. Κάντε το να νιώσει υπεύθυνο και να δει την υγεία των δοντιών του ως προσωπική του υπόθεση.
Με τη συνεργασία της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας

Διατροφή και Παιδικός Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1

Τι είναι διαβήτης;

Είναι μια χρόνια κατάσταση (νόσος) η οποία προκύπτει
από την απόλυτη ή σχετική ανεπάρκεια μιας ορμόνης που ονομάζεται ινσουλίνη η οποία εκκρίνεται από το πάγκρεας. Αυτή  η ορμόνη κρατά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μέσα σε επιτρεπτά όρια. Υπάρχουν δύο είδη διαβήτη, ο τύπου 1 και ο τύπου 2. Στα παιδιά και στους εφήβους εμφανίζεται
ο διαβήτης τύπου 1. Σε αυτή τη περίπτωση το πάγκρεας παράγει ίχνη ή καθόλου ινσουλίνη με αποτέλεσμα την εμφάνιση υψηλών τιμών γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα.
Μακροχρόνια υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα είναι δυνατόν να οδηγήσουν στις χρόνιες επιπλοκές του διαβήτη όπως πρόβλημα με τα μάτια (αμφιβληστροπάθεια, νεφροπάθεια, μακροαγγειακή νόσο κ.ά.). Γι' αυτό λοιπόν το
σώμα χρειάζεται υποκατάσταση της ινσουλίνης η οποία παρέχεται μέσω ημερησίας χορήγησης ινσουλίνης. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει ο χρόνος και η σύνθεση των γευμάτων και των ενδιάμεσων γευματιδίων.

Γιατί το φαγητό είναι τόσο σημαντικό;

Το φαγητό το καταναλώνουμε κάθε μέρα και μας δίνει όλη την ενέργεια και τα απαραίτητα συστατικά που χρειάζεται το σώμα μας για να λειτουργήσει σωστά.

Δεν υπάρχει ειδική δίαιτα για παιδιά ή νεαρούς εφήβους με διαβήτη.

Το φαγητό πρέπει να βασίζεται στο γενικό πρότυπο υγιεινής διατροφής. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποια σημεία τα οποία θα τα ανιχνεύσουμε και θα τα μελετήσουμε. Στη
συνέχεια θα αποσαφηνίσουμε και θα εξηγήσουμε πότε και ποια φαγητά πρέπει να τρώγονται σε συγκεκριμένους χρόνους και γιατί αυτό είναι τόσο απαραίτητο.

Ποίοι είναι οι βασικότεροι στόχοι της υγιεινής διατροφής για τον διαβήτη;

Για να ακολουθήσει κανείς μια υγιεινή διατροφή έχοντας διαβήτη πρέπει να τηρεί τους εξής βασικούς κανόνες:

• Να τρώει συχνά γεύματα και σνακ
•  Να τρώει τρόφιμα τα οποία είναι πλούσια σε άμυλο με κάθε γεύμα και ενδιάμεσο γευματίδιο
•  Να μη χρησιμοποιεί τα διαβητικά προϊόντα του εμπορίου
• Να τρώει σύμφωνα με την όρεξή του
• Να επιλέγει ποικιλία τροφών από τις παρακάτω τροφικές ομάδες.

Ψωμί , πατάτες, μακαρόνια, ρύζι, δημητριακά
Τα τρόφιμα αυτά παρέχουν στη διατροφή μας ένα είδος υδατανθράκων γνωστό ως άμυλο. Όταν  καταναλώνουμε τα
παραπάνω τρόφιμα το άμυλο διασπάται στο σώμα μας σε μόρια γλυκόζης (σάκχαρα) τα οποία ελευθερώνονται και κυκλοφορούν στο αίμα. Αυτά τα μόρια γλυκόζης με τη
βοήθεια της ινσουλίνης θα χρησιμοποιηθούν από το σώμα για να παραχθεί ενέργεια. Η ενέργεια αυτή είναι απαραίτητη για την πραγματοποίηση όλων των καθημερινών
μας δραστηριοτήτων και ειδικότερα για την ανάπτυξη στα μικρά παιδιά.

Αμυλώδεις τροφές σε κάθε  κυρίως γεύμα

• Μακαρόνια
• Ψωμί
• Πίτα για σουβλάκι
• Πατάτες
• Ρύζι
• Δημητριακά
• Noodles

Αμυλώδεις τροφές σε κάθε ενδιάμεσο γευματίδιο

• Φρούτα
• Κέικ (φρούτων) πάντα με υπόδειξη σωστής ποσότητας από  διαιτολόγο
• Κουλουράκι Θεσσαλονίκης
• Μπισκότα, πάντα με υπόδειξη σωστής ποσότητας από
  διαιτολόγο
• Δημητριακά με γάλα
• Κριτσίνια
• Ποπ -κόρν

Ζάχαρη (σάκχαρα) και σακχαρώδη προϊόντα

Τρόφιμα της κατηγορίας αυτής προσφέρουν ένα άλλο είδος
υδατανθράκων γνωστά ως σάκχαρα. Όταν καταναλώνονται τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, διασπώνται σε μόρια γλυκόζης πάρα πολύ γρήγορα, προκαλώντας μια γρήγορη και απότομη αύξηση του σακχάρου στο αίμα.
Το σώμα δεν μπορεί να αντεπεξέλθει σε αυτή τη γρήγορη
αύξηση σακχάρου στο αίμα σε οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Τρόφιμα σαν κι αυτά πρέπει να καταναλώνονται σε στιγμές που το σώμα χρειάζεται μια γρήγορη και άμεση δόση ενέργειας π.χ. πριν την άσκηση ή όταν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι χαμηλά (υπογλυκαιμία).
Καταναλώνοντας τα τρόφιμα αυτά οποιεσδήποτε άλλες ώρες θα προκαλέσουν γρήγορη αύξηση του σακχάρου
στο αίμα (υπεργλυκαιμία). Υψηλά επίπεδα σακχάρου προκαλούν δίψα, κούραση και συχνοουρία.
Φρούτα και λαχανικά
Είναι πλούσια σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία καθώς και σε φυτικές ίνες. Τα φρούτα επίσης περιέχουν φυσική ζάχαρη που ονομάζεται φρουκτόζη. Κάποια από αυτά είναι αρκετά γλυκά όπως τα σταφύλια και το καρπούζι και πρέπει να τρώγονται σε περιορισμένες ποσότητες (να συμβουλεύεστε πάντοτε το διαιτολόγο σας).
Αρκετά φρουτοποτά και χυμοί (νέκταρ) περιέχουν ζάχαρη και καλό είναι να αποφεύγονται. Να επιλέγονται οι χυμοί που αναγράφουν ¨χωρίς προσθήκη ζάχαρης¨ και ακόμα καλύτερα θα είναι να καταναλώνονται μαζί με κυρίως
γεύματα για μικρότερη αύξηση του σακχάρου στο αίμα.
Οι φυτικές ίνες που βρίσκονται στα φρούτα βοηθούν στον
καλύτερο έλεγχο του σακχάρου και πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στο καθημερινό διαιτολόγιο.

Λίπη -έλαια

Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τρόφιμα που όπως όλοι
γνωρίζουμε έχουν υψηλή θερμιδική αξία. Λίπος συναντάται στο κρέας στο βούτυρο, στη μαργαρίνη, στο λάδι. Επίσης συναντάται στα παράγωγα του κρέατος, στο τυρί, στα επιδόρπια βασισμένα στη ζύμη (τυρόπιτες, λουκανικόπιτες, πίτσες, κέικ, μπισκότα, πατατάκια, γαριδάκια κ.α)
Εμείς οι Έλληνες σα λαός καταναλώνουμε τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα λιπαρά. Καλό θα είναι λοιπόν από μικρή ηλικία τα παιδιά να μαθαίνουν να επιλέγουν τρόφιμα χαμηλά σε λιπαρά και  οι γονείς να επιλέγουν του σωστούς τρόπους μαγειρέματος. Ψήσιμο στο φούρνο, στο grill, στον ατμό, βράσιμο είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα σωστού τρόπου μαγειρέματος.

Γάλα και τα παράγωγά του (τυρί, γιαούρτι)

Τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο.

Το ασβέστιο είναι ένα πολύ σημαντικό ιχνοστοιχείο για τη σωστή ανάπτυξη των οστών και των δοντιών.
Γιαούρτι, τυρί σε σάντουιτς και δημητριακά σε γάλα
αποτελούν εξαίρετα επιδόρπια και γευματίδια. Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι αρκετά γιαούρτια που κυκλοφορούν στην αγορά για παιδιά περιέχουν αρκετές ποσότητες επιπρόσθετης ζάχαρης. Επιλέξτε λοιπόν αυτά στα οποία αναγράφεται η ένδειξη ¨χωρίς ζάχαρη¨. Προσέξτε ακόμη να μη πέσετε στην παγίδα των προϊόντων "light" τα οποία μπορεί να είναι χαμηλά σε λιπαρά αλλά δεν σημαίνει ότι δεν έχουν ζάχαρη γι' αυτό πάντοτε να ελέγχετε τις ετικέτες πριν αγοράσετε κάποιο προϊόν.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Το γάλα περιέχει ένα φυσικό σάκχαρο που ονομάζεται λακτόζη. Όταν  καταναλώνεται το γάλα μόνο του σε
μεγάλες ποσότητες προκαλεί αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Καλύτερα λοιπόν να συνδυάζεται με κάποια δημητριακά ή ένα τόστ παρά μόνο του.

Κρέας, ψάρι, αυγά, τυρί, όσπρια.

Τα τρόφιμα αυτά είναι πλούσια σε πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες είναι δομικά συστατικά που χρειάζεται το σώμα για να χτιστεί! Από τα παραπάνω προϊόντα  καλό θα είναι να επιλέγονται αυτά με τα λιγότερα λιπαρά. Τρόφιμα σαν και αυτά πρέπει να περιλαμβάνονται δύο φορές στο καθημερινό διαιτολόγιο (μεσημέρι, βράδυ). Για τις
σωστές ποσότητες συμβουλευτείτε το διαιτολόγο σας.

Φυτικές ίνες

Οι φυτικές ίνες βρίσκονται κατά κανόνα στις αμυλώδεις τροφές. Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες βοηθούν στην ανάπτυξη της αίσθησης του κορεσμού, βελτιώνουν πιθανά επεισόδια δυσκοιλιότητας και διάρροιας και προκαλούν μια σταδιακή και ομαλή αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα όταν διασπώνται στο έντερο.

ΤΡΟΦΙΜΑ ΥΨΗΛΑ ΣΕ ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ
Μαύρο ψωμί σίκαλης	Ρύζι Basmati
Πολύσπορο ψωμί	Φρούτα με τα φλούδια
Μαύρα κράκερ σικάλεως	Μπισκότα διαίτης
Πατάτες βρασμένες  με τα φλούδια	Όσπρια

 Παρατηρήσεις:

• παιδιά κάτω των πέντε ετών: Δεν πρέπει να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα την αίσθηση του κορεσμού, το ενοχλητικό φούσκωμα του μικρού στομαχιού τους και την αποχή τους από
  άλλα τρόφιμα που χρειάζονται εξίσου.
• παιδιά από πέντε μέχρι έντεκα χρονών: Μπορούν να ξεκινήσουν τις φυτικές ίνες στην διατροφή τους σε μεγαλύτερες ποσότητες.
• παιδιά πάνω από τα έντεκα έτη: Πρέπει να επιλέγουν τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες.

Άσκηση και γυμναστική

Είναι γνωστό ότι όλοι χρειαζόμαστε επιπλέον ενέργεια για την άσκηση. Το αίμα μας λοιπόν χρησιμοποιεί τα σάκχαρα για την παραγωγή ενέργειας. Για να μη χρησιμοποιήσει το σώμα μας όλα τα σάκχαρα από το αίμα και
μας οδηγήσει στην υπογλυκαιμία που αναφέραμε προηγουμένως, πρέπει πριν την άσκηση να δώσουμε στον οργανισμό μας επιπλέον σάκχαρα. Τι είδους σάκχαρα όμως
είναι αυτά, σε ποια ποσότητα προσλαμβάνονται και πότε πριν την άσκηση παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Υπερβολική ποσότητα τροφών σε υδατάνθρακες μπορούν να
μειώσουν την αθλητική επίδοση, ενώ σε μικρή ποσότητα δε θα φτάσουν για να παρέχουν την απαιτούμενη ενέργεια με αποτέλεσμα φαινόμενα υπογλυκαιμίας. Χρειάζεται τα παιδιά
να τρώμε ή να πίνουνε ένα σνάκ (γεύμα) αμέσως μετά την άσκηση και να το επαναλαμβάνεται μετά από 30 - 40 λεπτά. Το σώμα θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη γλυκόζη από το αίμα για την παραγωγή ενέργειας γι΄ αυτό είναι πολύ σημαντικό να τρώμε μετά από κάθε φορά που ασκούμαστε.
Επειδή βέβαια όλα που αφορούν την άσκηση είναι εντελώς
υποκειμενικά και κάθε παιδί έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες να συμβουλεύεστε πάντα το διαιτολόγο σας για την σωστή ποσότητα φαγητού και τον κατάλληλο χρόνο
λήψης του.

Τι αναγράφεται στην ετικέτα

Για να διαπιστώσετε αν ένα τρόφιμο ή ποτό δεν έχει πρόσθετη ζάχαρη πρέπει να παρατηρήσετε προσεκτικά δύο σημεία:

• Τα συστατικά
• Τη διατροφική ανάλυση

Τα συστατικά
Αναγράφονται με σειρά βάρους. Αυτό σημαίνει ότι το συστατικό που αναγράφεται στην αρχή της λίστας καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος από το συγκεκριμένο προϊόν και αυτό που αναγράφεται στο τέλος, το μικρότερο. Για παράδειγμα:

• Αν η ζάχαρη είναι στην αρχή της λίστας, το ποτό ή το τρόφιμο περιέχει μεγάλη ποσότητα ζάχαρης.
• Πολλά τρόφιμα και ποτά αναγράφουν την ένδειξη "light". Αυτό όπως προαναφέρθηκε δε σημαίνει ότι περιέχουν λιγότερη ζάχαρη. Κάθε  άλλο!

Μπορεί να περιέχουν ακόμα μεγαλύτερη ποσότητα από το κανονικό για να βελτιώσουν τη γεύση του προϊόντος.
Υπάρχουν πολλά  ονόματα σακχάρου τα οποία θα
πρέπει να ελέγχονται όπως: σιρόπι γλυκόζης , ζάχαρη, σουκρόζη.

Διατροφική ανάλυση

Η διατροφική ανάλυση συχνά χρησιμεύει όταν θέλετε να συγκρίνετε δύο τρόφιμα της ίδιας κατηγορίας (δύο χυμούς ή δύο γιαούρτια για παράδειγμα). Μια τέτοια ανάλυση λοιπόν μπορεί να σας δώσει τις ακόλουθες πληροφορίες: